بیان مسئله:

کارگران خط مونتاز و وارد کنندگان اطلاعات به شبکه های کامپیوتری با استفاده از صفحه کلید دو نمونه از مشاغلیند که در آن کارگران باید دوره زمانی طولانی حرکتهای مشابه و پشت سر هم انجام دهند بعد از هفته ها – ماه ها یا سالها بافت نرم درگیر انجام حرکات که معمولا ماهیچه ها –تاندونها ویا اعصاب میباشند عوارض ایین استفاده مفرط را از خود بروز می دهند به هر حال مقادیر گستردگی و تنوع اراد در محیط کار آنقدر زیاد است که دستیابی به یک روش مناسب برای پیشبینی دقیق اشخاص حساس به خطرات ارگونومیکی مشکل و طاقت فرسا می شود وبدونه وجود اطلاعات تکمیلی متخصص بهداشت شغلی فرض میکند همه کارگران به صورت بالقوه در معرض خطرند .(1)

جراحات قابل انتصاب بهخطرات ارگونومیکی گاهی تحت عنوان آسیبهای کار تکراری یا ضربه تکراری نامیده می شوند که میتوان برای تامین تندرستی نیروی کار «ارگونومی »به عنوان رهیافتی کار آمد به انسان یاری دهد که ارگونومی توانمندی های انسان را می سنجد وآنگاه دستگاه کار ومحیط را متناسب با آنها سازماندهی می کند .آنگونه که روجرو کاواناگ توصیف می کند:

ارگونومی در پی آن است که کار را متناسب با انسان سازد و نه انسان را متناسب با کار .(5)

که در این تحقیق به بحث در مورد ارگونومی به خصوص عوارض ناشی از حرکات تکراری و آنتوپومتری پرداخته شده است که در راستای مشکل اعلام شده توسط متخصص بهداشت وایمنی شرکت مهر کام پارس می باشد.

چکیده

ارگونومی یا عوامل انسانی مطالعه ی ویپگیهای انسان وکاربرد آنها در طراحی محیط های کار تعریف می شود.(1)

محیط کار مشتمل بر عوامل زیادی است مانند :

ارتبات فضایی وچیدمان تجهیزات-نوع وتعداد حرکات مورد نیاز برای انجام یک وظیفه-دما وروشنایی وابعاد جسمانی کارگر.استفاده مکرر از بدن برای انجام وظایف یا حرکاتی که غیر معمولند یا حرکاتی که بدن به سختی نور را برای انجام آن منطبق می کند.می توانند منجر به آسیبهای بافتها و اعضایی از بدن شوند که مستقیما درگیر این حرکات می باشند .این جراحات جراحات استفاده مکرر یا اسیبهای تکراری نامیده می شوند.کارگر مسن از نظر ایجاد این جراحات در خطر بالاتری قرار دارند ماآسیبهای ناشی از کار بیش از حد اعضای بدن می تواند عضوی از جامعه را درگیر کند .(1)

آسیبهای معروف ناشی از حرکات تکراری شامل سندروم تونل کارپال –سندروم رینود و انگوشت ماشه و همچنین کشیدگیها ورگ به رگ شدنها-التهابها و دردناک شدن ماهیچه ها وسایر بافتهای نرم میباشد.

ارگونومیستها قابلیت کاربرد ابعاد آنتروپومتریک رابرای کمک به طراحی جایگاه های کاری منطبق بر بیشتر کارگران دارند.این کار با ترکیب مشخصات قابل تنظیم و کاربرد آنها در طراحی جایگاه های کاری عملی می شود به نحوی که هر کارگر منطبق بر نیازهای فردی خود دست به تنظیم جایگاه میزند.معمولا طراحان قابلیت تنظیمرا به گونه ای طراحی می کنند که جمعیت کاری بین صدک پنجم ونودو پنجم به راحتی برای دستیابی به جایگاه کاری راحت وآسوده تنظیم کاری را انجام دهند.(1)

از حرکات چرخشی باید در خلال بلند کردن و بر زمین گزاشتن اشیا اجتناب شود .در کاربرد ابزارهای پنوماتیک یا هیدرولیک نیز باید نیروی گشتاور و ارتعاش ناشی از کار با ابزارها را مدنظر قرار داد (2)

استاندارد ارگونومیکی پیشنهادی OSHA در همایش سال 1996 از اعتبار افتاد . از آن زمان تا کنون کار فرمایان تحت شمول قانون وظیفه عمومی OSHA برای انحراف ایمنی وبهداشت بار رویکرد ارگونومیک قرار دارند.(1)

مقدمه

هر فرد از افراد جامعه بخش زیادی از زمان زندگی خود را صرف کار می کنند .با توجه به اینکه امروزه انجام هر نوع کار عموما با استفاده از انواع متنوعی از وسایل ماشین آلات همراه گشته عدم استفاده از آنها به منزله عدم توانایی انجام کار و یا دشوارتر شدن طولانیتر گشتن و موارد نظیر آن خواهد بود بنابر این استفاده از وسایل و ماشین آلات جزء لاینکف بسیاری از فعالیتها به ویزه فعالیتهای شغلی در محیط های کار قلمداد می گردد.(3)

در جهان صنعتی امروز بسیاری از کارگران و کارکنان ناچارند خود را با شرایط نا مناسبی که محیط و ابزار مورد استفاده بر آنها تحمیل می کند متناسب سازند با محدودیت های ایجاد شده به گونه ای کنار آیند پیامد چنین مصالحه ای می تواند بسیار وخیم بوده و بر زندگی فرد تندرستی ایمنی و فراوری وی اثری نامطلوب داشته باشد در چنین وضعیتی انسان از نظر جسمانی و یا روانی با نوع کار یا تجهیزاتی که مورد استفاده قرار می دهد و یا در محیطی که در آن زندگی کرده یا به کار می پردازد تناسبی ندارد .نبود تناسب جسمی ناراحتی های جسمانی را سبب می شود که از آن جمله می توان به ناراحتی های اسکلتی –ماهیچه ای که از دسته شایع ترین عوارض ناشی از کار در جوامع امروزی هستند اشاره کرد.(5)

این اختلالات شایع ترین بیماری ها و آسیبهای شغلی می باشند و علت اصلی از کار افتادگی کارگران را تشکیل میدهد در کشور مانیز اختلالات عضلانی سکلتی شایعترین بیماری وآسیب ناشی از کار می باشد که بیماری های عضلانی اسکلتی 7 درصد کل بیماری ها را در جامعه و14 درصد مراجعین پزشکان و19 درصد موارد بستری در بیمارستان را به خود اختصاص می دهند.62 درصد مبتلایان به بیماریهای عضلانی –اسکلتی به نوعی دچار محدودیت حرکت می باشند .نتیجه اینکه مشکلات عضلانی –اسکلتی منشا اصلی بیماری زایی از کار افتادگی و هزینه های مربوطه هستند پس توجه به آن حائز اهمیت است و علم مطالعه ی این مهم را ارگونومی می نامند.(4)

ارگونومی واژه ای عمومی برای توصیف انطباق وظیفه یا شغل با ویژگی های فیزیکی کارگر است اصلی که منطقی به نظر می رسد اما همیشه به کار نمی رود شبیه سایر نظامها ارگونومی هم زبان خودش را دارد و متخصصان مربوطه به آن را ارگونومیست می نامند .(1)  

ارگونومی

از دو کلمه یونانی «ارگو»به معنی کار و«نوموس»به معنای قاعده و قانون تشکیل شده است و در اصطلاه به علمی گفته میشود که محیط کار ماشین و انسان را با یکدیگر تطبیق داده و به دنبال سیستمی باشد که برای کارگر راحتی ،رضایت مندی ،حداقل تنش و حد اکثر بازدهی را فراهم کند .(6)

از ارگونومی تعاریف متعددی به عمل آمده است که از آن جمله میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

-ارگونومی عبارت است از تطابق علمی کار و محیط کار با مشخصات فیزیکی و روانی انسان .

-ارگونومی عبارت است از کاربرد اطلاعات علمی موجود در باره انسان (و روشهای علمی کسب جچنین اطلاعاتی برای حل مشکلات طراحی .

-ارگونومی عبارت است از علم اصلاحو بهینه سازی محیط،مشاغل و تجهیزات به گونه ای که متناسب با محدودیت ها و قابلیت های انسان با شد .(3)

اما در یک توصیففراگیر می توان گفت که ارگونومی عبارت است از کاربرد اطلاعات علمی موجود در باره انسان (و ویژگی های علمی کسب چنین اطلاعاتی )برای حل مشکلات طراحی .

به این ترتیب ارگونومی ظرفیتها و توانمندی های انسان را مورد مطالعه قرار می دهد و سپس اطلاعات به دست آمده را در طراحی مشاغل ،فراورده های محیط کار (و حتی محیط زندگی )و تجهیزات به کار میبندد .(5)

کاربرد اصول ارگونومی مشتمل بر در نظر گرفتن عوامل زیادی که بر چگونگی عکس العمل شخص نسبت به محیط موثر است شامل موارد زیر میشود :

-ارتباطفضایی وفاصله ای بین تجهیزات وحرکات کارگر درمحیط .

- ابعاد جسمانی و وضعیت بدن کارگر .

- نوع وتعداد حرکات ضروری برای انجام وظیفه .

- روشهای به کار رفته برای کاررهای دستی امنیت وکاربرد ابزارهای دستی شامل نی رو ی مورد نیاز برای چنگش یا فعال کردن ابزار .

- آیا وظیفه با کاربرد ابزارهای گرم ،سرد،مرتعش در گیراست .

- آیا شغل در گیر نشستن ،ایستادن و همچنین تناوب زمانی میباشد .

- وضعیت محیط اطراف شامل دما وروشنایی.             (1)

تاریخچه ای کوتاه از ارگونومی : (5)

از آغاز انقلاب صنعتی تا کنون بسیاری در اندیشه دستیابی به شرایط کاری ایمن ،سالم وراحت بوده اند .اسناد موجود نشان می دهد که نخستین بار نزدیک به 120 سال پیش مدرس وپژوهشگر لهستانی و وجسیج جاستر زبوسکی (1882- 1799) اصطلاح ارگونومی را به جهان ادبیات معرفی کرد.ارگونومی از دو واژه یونانی ارگوس به معنی کار ونوموس به معنی کانون بر گرفته شده است .

از آن زمان تا جنگ جهانی دوم صحبت زیادی از ارگونومی نامده.در طی جنگ جهانی دوم فناوری به کار رفته در تسحیلات نظامی (مانند هواپیمای جنگی و...)از توانمندی های انسان پیشی گرفت وهمین امر مشکلاتی پیچیده را در هئایت و به کارگیری این تجهیزات و تعمیر ونگهداشت آنها ایجاد نمود .پی آینداین موضوع کاهش چشمگیر عملکرد شغلی در میان افزرادی بود که با چنین تسلیحات و دستگاه هایی کار می کردند .ازآنجا که مسئله هم به علوم مهندسی وهم به علوم رفتاری مربوط می شود گروهی از روانشناسان،مهندسان،مردم شناسان وفیزیو لوژیستها گردهم آمدند تا مسائل طراحی وآموزشی رارفع کنند اگر چه دراین زمان برای نخستین بار نگرش چند نظامی برای حل مشکلات محیط کار و طراحی تجهیزات مورد استفاده قرار گرفت اما هنوز این نگرش چند نظامی به عنوان ارگونومی امروزی شناخته نمی شد .در آن زمان برای توصیف این نگرش اصطلاحات مهندسی انسانی وروانشناسی به کار می رفت.در این زمینه تلاشهایی ک پیامد جنگ دوم جهانی بودند همزمان در آمریکا و انگلستان آغاز شدند و موج آن بسیاری ازکشورهای اروپایی را نیز متاثر ساخت به گونه ای که در زمانی اندک تب وتاب آن سراسر اروپا را فراگرفت .

همپای با رشد دانش ارگونومی انجمنهای همایت کننده نیز پا گرفته و با گزشت زمان گسترش یافته اند .

نخستین انجمن شناخته شده انجمن پژوهش ارگونومی انگلستان است که در سال 1950 بنا نهاده شد .در آمریکا انجمن عامل انسانی در اکتبر 1956 پایه گزاری شد درسال 1961 نخستین گردهم آیی بین المللی ارگونومی دراستکهلم سوئد بر گزار شد و انجمن بین المللی ارکونومی (IEA) شکل گرفت .هم اکنون این انجمن در بر گیرنده دست کم 15 انجمن کوچکتر از کشورهای گوناگون مانند آمریکا ،انگلستان اغلب کشورهای اروپایی،ژاپن،استرالیا و... می باشدو 15000 عضو در سراسر جهان رادر زیر چتر خود دارد.

اهداف وبرخی حیطه های عملکرد ارگونومی

این علم از یک سو به سلامت نیروی کار و به عبارتی گسترده تر به سلامت انسان و از سوی دیگر به کار آمدی وبهره وری سیستمهای در فعالیت مختلف صنعتی وغیر صنعتی می اندیشد بنا براین به طور خیلی خلاصه مهمترین اهداف ارکونومی را می توان :

الف) ایمنی و بهداشت

ب) تولید و بهره وری دانست

حیطه های مطرح در علم ارگونومی بسیار متنوع و گسترده اند و بدیهی است که پرداختن به همه آنها در این مجموعه امکان پزیر نیست بنابراین در اینجا به معرفی برخی از حیطه ها و توضیح مختصری پیرامون آنها بسنده می شود ودر صفحات آتی به توضیح کامل در مورد موارد اعلام شده توسط شرکت MCP پرداخته میشود: (3)

1)آنتروپومتری(تن سنجی):

ازدوواژه یونانی آنتروپوس به معنی انسان و مترین به معنای اندازه گیری و سنجش اقتباس شده است وبه عنوان علم سنجش ابعاد بدن شناخته میشود .بدیهی است در طراحی و ساخت وسایلی که انسان در زندگی روزمره ویا در محیط های کار مورد استفاده قرار می دهد آگاهی از چنین اطلاعاتی بسیار مفید بوده و زمینه ساز تطابق و تناسب جسمانی میان انسان و وسایل و تجهیزات به شمار می آید (3)

از مهمترین موضوعات مطرح دراین حیطه تعیین دامنه ابعاد اندامهای مختلف در میان کاربران وسیله ای خاص و یا به طور کلی افراد بشر می باشد. آنتروپومتری به دو شکل عمده استاتیک و دینامیک انجام می پذیرد که در آنتروپومتری استاتیک اندازه اندامهای مختلف در شرایط ثابت و بدون حرکت و در نوع دینامیک دامنه حرکتی اندامها و چگونگی حرکات مورد بررسی قرار می گیرند.(3)

2) فیزیو لوژی کار :

شاخه ای از فیزیو لوژی انسانی است که اعمال وضعیت بافتها و اندامها را در هنگام کار توضیح میدهد البته از آنجا که در هر نوع فعالیتی خواه در محیط کار و خواه در اوقات فراغت و زندگی روزمره انجام کار ماهیچهای اجتناب ناپذیر است بنابراین فیزیووژی که تنها در محیط کار بلکه در زندگی روزمره نیز اهمیت زیادی برخوردار است .اهداف اصلی فیزیولوژی کار تامین شرایطی است که در آن افراد بدون خستگی غیرضروری قادر به انجام کا ر خود بوده اند و پس از انجام کار همچنین توان کافی جهت انجام سایر فعالیت های روزمره زندگی و اوقات فراغت را دارا باشند در فیزیولوژی کارتنش فشاری که از سوی محیط کار به اندام یا اندامهای عمل کننده بدن وارد می شود مورد سنجش وارزیابی قرارمیگیرد.

به عنوان نمونه تجربه نشان داده است که افراد نمی توانند بیش از 40-30 % از حد اکثر توان هوازی خود را در 8 ساعت کار روزانه بدونه تظاهر نشانه های خستگی ذهنی وجسمی اعمال کند .یکی از مشکلات اصلی در فیزیولوژی کار تعین نسبت میان سختی کار و ظرفیت انجام کار است.(3)

در هر حال از دیدگاه فیزیولوژی کار عضلانی بر دو نوع است:

الف) کار دینامیکی :

با انقباض وانبساط متوالی عضله همراه هست ودر چنین حالتی سرعت جریان خون در عضله 20-10 برابرافزایش می یابد.(6)

ب) کار استاتیکی :

در این نوع کار عضلانی عضله برای مدت طولانی در حالت اقباض قرار می گیرد و در چنین حالتی جریان خون عضله کاهش خواهد یافت زیرا اقباض تارهای ماهیچه ای منجر به مسدود شدن شبکه عروقیداخل عضله میگردد.(6)

3) فیزیولوژی محیط :

در فیزیولوژی محیط از اثرات شرایط و عوامل محیطی مانند صدا ،روشنایی، گرما،سرما ورطوبت بر فیزیولوژی بدن انسان مورد مطالعه قزاز میگیرد.هر یک از این عوامل اگر از حد تحمل فیزیولوزی انسان خارج شوند به عنوان عامل محیطی زیان بار و فشار زا انگاشته شده و با اثر فیزیولوژی بدن ،آسیبها را در فرد سبب می شوند.(5)

4) بررسی صدمات اسکلتی عضلانی مرتبط با کار:

در میان صدمات و عوارضی که سلامت نیروهای کار تهدید می کند برخی از بیماریها جزء بیماریهای مرتبط با کار می باشند که از جمله مهمترین انها می توان به عوارض اسکلتی-عضلانی مرتبط با کار(wise)اشاره کرد که این عوارض عموما زمانی بروز می کند که نیازهای شغلی از توانمندیهای فرد تجاوز نماید. بنابراین با کمک اجرای اصول ارگونومی می توان از طریق کاهش نقشهای عضلانی و کنترل عوامل مکانیکی تا حدقابل توجهی از بروز این اختلالات کاست(3)

اختلالات اسکلتی عضلانی در چندین نوع از حرف وضایع و د رنواحی پشتی قسمت فوقانی و تحتانی بدن وعموما دردوره های نسبتا طولانی ایجاد می شود . به همین منظوراختلالات ضربه ای تجمعی(CTD) نامیده می شوند:

- ضایعات حرکات تکراری

- سندرم استفاده بیش از حد

- ضایعات کشی تکراری

- ضایعات بافت نرم (2)

5) حمل دستی بار:

یکی از معضلات بهداشتی قابل ملاحظه و حائز اهمیت در حوزه ارگونومی حمل دستی بار است . این کار در اکثر صنایع و حتی در امورغیر صنعتی و فعالیتهای روزمره زندگی انجام می شود . با توجه به اینکه این امر یکی از دلایل مهم ابتلا به کمر درد می باشد بنابراین بی توجهی به این امر مهم نه تنها از نظر سلامت و ایمنی شغلی نیروی کار بلکه از دیدگاه اقتصادی نیز خسارتهای مالی قابل توجهی همراه است . به گزارش یکی از سازمانهای معتبر و فعال در زمینه ایمنی و بهداشت امده است که درامریکا بیش از 60% از مشکلات ستون فقرات مربوط به کمردردمی باشد و حدود 60%از غرامتهای ناشی از صدماتجسمانی نیز به دلیل بلند کردن دستی بار پرداخت شده است .

به طور کلی دو حالت متمایز برای بلند کردن بار به صورت دستی وجود دارد:

الف)حالت اسکلت

ب) حالت استوپ

حالت اول ایمن و حالت دوم دارای شرایطی غیر ایمن است . البته امروزه با بهره مندی ازتجربیات ارگونومی و طراحی مناسب ایستگاه کارهیچ یک از تجربیات ارگونومی و طراحی مناسب ایستگاه کارهیچ یک از حالات فوق روی نمی دهد(3)

شکل:انحنای طبیعی وغیرطبیعی ستون فقرات . انحناهای طبیعی وغیرطبیعی توسط خطوط پرومتقطع نمایش داده شده است

الف) نمای پسین- پیشین                                   ب)نمای جانبی(از سمت چپ)

6)نوبت کاری:

به هرنوع کاری که در خارج از دریچه زمانی کار روزانه (به طور قراردادی از7بامداد تا عصر)انجام پذیرد . نوبت کاری گفته می شود .(3)

گسترش پدیده نوبت کاری در جوامع انسانی ناشی ازعوامل بی شماری بوده است که عبارتند از:

1- فرایند های صنعتی : نمی توان بسیاری از صنایع نوین مانند نیروگاههای برق و صنایع فولاد را در شب متوقف کرد و صبح هنگام دوباره به کارانداخت .(5)

2- فشارهای اقتصادی : شرکتها و کارخانه ها اغلب ترجیح می دهند که به صورت 2 یا3 نوبت کارکنند زیرا ماشینهای تولید بسیار گران قیمت بوده و نمی توان تعداد انها را برای استفاده در روز به دو برابررسانیدافزون بران نوبت کاری امکان اضافه کاری را برای نیروی کار فراهم می کند که این مسئله از نظر کارفرما بسیارارزانتروکم خطرترازبه کارگیری نیروی کار جدید است .(5)

3- نیازهای بخش خدماتی :   در بخش خدماتی مشاغل گوناگون وجوددارند که ایجاب می کنند افراددر24ساعت به ارایه خدمات مشغول باشند برای نمونه پرستاران و پزشکان نیروهای انتظامی کارکنان ناوگان ترابری و...افرادی هستند که ناچار به انجام وظیفه درسراسرشبانه روزهستند (5)

هرنوع کاری که در خارج از دریچه زمانی کار روزانه(بطورقراردادی 7 بامداد تا 6 پس از نیمروز) انجام پذیرد نوبت کاری انگاشته می شود(مونکاوفولکارد) (5)

7) بیومکانیک شغلی :

در این شاخه از علم قوانین فیزیکی حاکم بر فعالیت های بدن مورد بررسیقرار می گیرند .به عنوان مثال با کمک اصول بیومکانیک فشارهای مکانیکی وارد بر ماهیچه ها و مفاصل بدن طی وضعیتهای مختلف بدنی هنگام انجام کار براورده میشود از جمله توصیه های ارگونومیکی که مبتنی بر اصول بیومکانیکی وضع گردیده می توان به موارد زیر اشاره کرد:

-       هنگام حمل دستی بار باید تا حد امکان از خم کردن بدن به جلو خودداری کرد .

-       باید حتی الامکان از فعالیتهایی که در خارج از حالت خنثی مفاصل انجام می پذیرد کاست.

-       نباید پیوسته و برای مدتهای طولانی حالت و وضعیت بدنی ثابتی به خود گرفت.

-       مدت انجام کارهای استاتیک را باید محدود کرد.(3)

8)ایستگاه های کاری:

بررسی ایستگاه کار یکی از بخشهای مهم ارزیابی های ارکونومیک به شمار می آیند چرا که عدم برقراری شرایط مطلوب ازجنبه ارکونومی میتوان با انواع مختلف از صدمات مانند مشکلات ناحیه ستون فقرات (به ویژه کمر) ناراحتی های اندام فوقانی (به ویژه مچ دست و شانه ها ) وقتی عوارض بینایی همراه باشد .البته کاهش راندمان نیز احتمالا از دیگر تبعات چنین مضعیتی است.

ایستگاه های کار به طور کلی به 3 دسته نشسته ،ایستاده و ایستاده – نشسته تقسیم می گردند که درطراحی هر یک از آنها رعایتجنبه های آنتروپومتری حدود دسترسی کاربر و دیگر فاکتورهای موثر باید مد نظر قرار گیرد.(3)

آنتروپومتری(تن سنجی):

آنتروپومتری از دو واژه یونانی آنتروپوس به معنی انسان و مترین به معنی اندازهگیری وسنجش اقتباس شده است وبه عنوان علم سنجش ابعاد بدن شناخته میشود .(3) با استفاده از اصول آنتروپومتری در طراحی این امکان وجود دارد که افراد گوناگون با ابعاد بدنی متفاوت آسایش و راحتی جسمانی خود را در هنگام کار واستفاده از دستگاه ها و ماشینها باز یابند .(5) مطلوب است که ایستگاههای کار آن گونه طراحی شوندکه هم از نظر فیزیکی و هم از نظر ر.انی با کارگر همخوانی و تناسب داشته باشند .(7)

به طور کلی آنتروپومتری شامل اندازه گیری اندازه های مختلفی از طول بدن ،وزن و حجم اندامها ،فضای حرکتی و زوایای حرکتی هر یک از این اندازه ها بوده و در نهایت تهیه آمار و اطلاعاتمنتج از آن در تعیین شکل و اندازه ابزار و وسایلی است که در محیط کار مورد استفاده این افراد قرار می گیرد .(8)

عمدتا این اندازه گیریها به خط مستقیم میباشد و فواصل بین دو نقطه مشخص از بدن را لحاظ میکند . مثلا طول ساعد از بازو تا مچ یا طول ران از باسن تا زانو .در هر دو حالت نشسته وایستاده میتوان اندازه گیری ها را انجام داد.(1)

آنروپومتری به دو شکل عمده استاتیک ودینامیک انجام می پذیرد که درآنتروپومتری استاتیک اندازه اندامهای مختلف در شرایط ثابت و بدون حرکت ودرنوع دینامیک دامنه حرکتی اندامها و چگونگی حرکات مورد بررسی قرار می گیرند.(3)

بدون در نظرگرفتن اصول انتروپومتری در طراحی وسایل ،ماشینها،پست کارو...ممکن است فرددرهنگام انجام وظیفه وضعیت بدنی نامناسب داشته باشد که می تواند به خستگی ،کاهش بهره وری و گاهی اسیبهای جسمانی منجر شود .نمونه هایی از اندازه بدن که در آنتروپومتری سنجش می شود عبارتند از : طول قد ،وزن ،طول دستها و...که بعد به توضیح آنها پرداخته می شود .(5)

داده ها معمولا به گروهایی تقسیم میشوند که حدود نهایی را در هر انتها نشان می دهد (افراد کوچکتر و بزرگتر).بین این دو انتها هم ابعاد سایر افراد جامعه به چشم می خورد.(1)

برای اندازه گیری ابعاد بدن روشهای گوناگونی مورد استفاده قرار می گیرد که از میان آنها می توان به روشهای فیزیکی ،لیزری وعکس برداری اشاره کرد .در روش فیزیکی (یا اندازه گیری مستقیم)با استفاده از متر نواری و دستگاه آنتروپومتر ابعاد بدن شخص اندازه گرفته می شود و نتایج ثبت می گردد.در اندازه گیری غیر مستقیم اطلاعات از تصاویر وعکسها استخراج شده موردتحلیل قرار میگیرد. روشهای عکسبرداری و هالوگرافی از جمله این روشها هستند.(5)

در این پروژه از روش فیزیکی(مترنواری) برای اندازه گیری ها استفاده شده است .

در جمع آوری داده های آنتروپومتری سه عامل مهم باید در نظر گرفته شود:(7)

1) تکنیکهای اندازه گیری باید کاملا مشخص و استاندارد باشند.

2) گروهی که مورد آزمایش قرار می گیرند باید مانند مصرف کنندگان آن وسیله یا جامعه مورد نظر باشند.

3) نمونه باید به اندازه کافی باشد تا اطمینان آماری لازم را ایجاد کند.

به هر حال وجود پایگاه اطلاعاتی آنتروپومتریک در هر جامعه و کشور از ضروریات است به گونه ای که امروزه در تمام کشورهای پیشرفته چنین پایگاه اطلاعاتی وجود داشته و دسترس مهندسان و طراحان قرار دارد .متاسفانه در کشور ما در این زمینه مطالعات اندک انجام پزیرفته است .(5)

به طور کلی آنتروپومتری در دو زمینه کاربرد دارد :(8)

1) برای تطبیق و تناسب ماشینی با انسان در جهت راحتی و افزایش راندمان کاربر.

2) جهت استاندارد سازی وسایل و تجهیزات مورد استفاده برای یک فرد یا کل جامعه.

3) به طور خلاصه آنتروپومتری علمی است که ابعاد مختلف مرتبط با جوانب خارجی آناتومی انسان را اندازه گیری ،ثبت و آنالیز می نماید.در کنار اندازه گیری های انتروپومتری وزن انسانها را در کنار توانائیشان در اعمال نیرو (قدرت) اندازه گیری مینماید.(9)

هدف علمی آنتروپومتری در نهایت تامین اندازه های انسانی است که سطح تعامل فیزیکی انسان را با هر شیء که مورد استفاده قرار می گیرد بهینه سازی نماید.(9)

شعار آنتروپومتریک:

1) به گونه ای طراحی کنید که وسایل،تجهیزات و کنترل هادر گستره دسترسی کوچکترین فرد باشد.

2) به گونه ای طراحی کنید که طرح به دست امده با بزرگترین فرد همخوانی داشته و برای وی مناسب باشد.

ایستگاه های کار:

بررسی ایستگاه های کار یکی از بخشهای مهم ارزیابی های ارگونومیک به شمار می آید چرا که عدم برقراری شرایط مطلوب از جنبه ارگونومی میتواند با انواع مختلفی از صدمات مانند مشکلات ناحیه ستون فقرات (به ویژه کمر)،ناراحتی های اندام فوقانی (به ویژه مچ دست و شانه ها) و حتی عوارض بینایی همراه باشد .البته کاهش راندمان نیز احتمالا از دیگر تبعات چنین وضعیتی است .(3)

از طریق انطباق ایستگاهای کاری با اکثریت افراد ،کارگران قادرند با استفاده از تنظیمات از پیش طراحی شده انجام کار راحت تر را تجربه کنند .(1)

در برخی موارد با تغیرات کوچکی می توان فشارهای جسمانی وارده به کارگران را تا حد زیادی کاهش داد.با ایجاد سطوح کار مناسب وطراحی میزهای کار می توان تطابق مناسبی را بین تجهیزات و کارگر ایجاد نمود ویا با تطابق سطح کار با نیازهای حرکتی کارگر میتوان زمن کنترل حرکات جسمانی شرایط مناسبتری برای اعمال نیرو ویا جابهچایی کالا را تامین نمود تا به طور غیر مستقیم از صدمات عضوی جلوگیری به عمل آید.(6)

ایستگا های کار به طور کلی به سه دسته نشسته،ایستاده ،ایستاده-نشسته تقسیم می گردند که درطراحی هر یک از آنها رعایت جنبه های انتروپومتری حدود دسترسی کاربرو دیگر فاکتورهای موثر باید مد نظر قرار گیرند .(3)

در این پروژه به ایستگاه های کاری نشسته وایستاده با توجه به نیاز پرداخته شده است.

کار کردن به صورت ایستاده:

در انجام کارهائی که نیازمند حرکات بدن و بازوها و یا مستلزم صرف نیروی زیادی می باشند کار کردن به صورت ایستاده موجب سهولت انجام کار میگردد.(6)

ارتفاع کار اهمیت ویژهای در طراحی محیط دارد . چنانچه ارتفاع کار بلند باشد دست برای جبران این وضعیت بالا قرار می گیرد که این خود باعث درد ناحیه گردن و شانه ها خواهد شد و پایین بودن ارتفاع نیز باعث خم شدن فرد و نهایتا کمر درد میگردد.بنابر این باید ارتفاع کار به گونهای متناسب با ارتفاع بدن شخص طراحی شود .بهترین ارتفاع برای انجام کار در حالت ایستاده در فاصله 100-50mm زیرارتفاع ارنج می باشد یا متوسط ارتفاع آرنج (فاصله آرنج از زمین در حالتی که باز و به زمین عمود بوده وارنج خم شده است ) 1000-950mm برای مردها و 930-880mm برای زنان پیشنهاد میشود .(8)

علاوه بر ابعاد آنتروپومتریکی باید به طبیعت کار نیز توجه شود :

1) در کارهای ظریف میتوان از یک نگهدارندهآرنج برای کاهش بار استاتیک بر روی عضلات کمک گرفت تادردهای عضلات پشت به حد اقل برسد .در کار سبک،ارتفاع مناسب کار در حدود100-50mm بالای آرنج می باشد.

2) در کارهای دستی فرد نیاز به فزایی برای در دست گرفتن وجابه جا کردن ابزار، مواد وظروف مختلف در اطراف خود دارد که در این حالت بهتر است ارتفاع کار 15-10mm پایینتر از آرنج باشد.

3)اگر در کار ایستاده نیاز به نیروی بدنی زیادی باشد (درنجاری و مونتازکاری)ارتفاع 40-15cm پایینتر از ارتفاع آرنج پیشنهاد می گردد .(8)

اصولا برای پاها هنکام کار به صورت ایستاد هیچ گونه وظیفه ای مانند فشار دادن و...نباید در نظر گرفته شود .در غیر این صورت فشار زیادی به پاها تحمیل میشود که علاوه بر خستگی ودرد ،فرسودگی زود رس آنها را به دنبال خواهد داشت.(6)

تنظیم ارتفاع کار به لحاظ ارگونومیکی جایگاه واهمیت خاصی دارد .بنا بر این باید ارتفاع کار قابل تنظیم بوده تا برای افراد مختلف به طول قد متفاوت قابل استفاده باشد .

چنانچه به لحاض اقتصادی وسایر شرایط مربوط به نوع کار،امکان استفاده از میزهای قابل تنظیم وجود نداشته باشد باید میز را برای بلندترین فرد طراحی نموده وبرای افراد کوتاهتر از زیر پایی وصندلی بلند کمک گرفت.(8)

کار کردن به صورت نشسته :

کارهایی که نیاز به حرکات ملایم دست و مشاهده دقیق دارند بهتر است به صورت نشسته انجام گیرند ولی باید در نظر داشت که نشستن مداوم و طولانی نیز گردش خون را کند کرده و باعث ایجاد مشکلاتی مانند سوء هاضمه میشود .(6)

مطالعات انجام شده نشان می دهد که در کارهای دستی ،سرعت حد اکثر برای انجام کار هنگامی است که دستها در جلوی بدن و بازوها در طرفین و با زاویه مناسب قرار بگیرند .این امر به عنوان یک اصل مهم در طراحی ایستگاه های کاری نشسته مورد استفاده قرار می گیرند از آنجایی که ممکن است کار به صورت دستی و دقیق یا ظریف صورت بگیرند باید ارتفاع کار به گونه ای باشد که فاصله مناسب بینایی رعایت شده باشد .یعنی ارتفاع سطح کار آنقدر افزایش یابد که فرد در وضعیت طبیعی قرار گرفته به راحتی شیء مورد نظر خود را ببیند و برعکس در زمانی که برای انجام کار به نیروی بزرگی نیاز باشد و یا کارهای جنبی زیاد باشد سطح کار پائین تر قرار بگیرد.البته پائین آوردن میز ،قرار گیری زانو در زیر آنرا مشکل می کند که این خود فاکتور محدود کننده خواهد بود و فاصله حد اکثر از سطح کف صندلی تا قسمت داخلی میز 185mm می باشد(95% ضخامت ران). (8)

میز را باید به گونهای طراهی کرد تا 10cm زیر آرنج بتوان فضا را تغییر داد و فضا هنوز برای رانهاوجود داشته باشد و در طراحی میز باید ضخامت قطعه کار از ارتفاع آرنج در حالت نشسته کم شود.(7)

در این حالت هر چه ارتفاع قطعه بزرگتر باشد باید ارتفاع میز کار کمتر شود.در هنگام طراحی محل کار به صورت نشسته باید توجه داشت که ماهیچه ها و استخوان های گردن،شانه هاو پشت انسان می تواند بر اث تنظیم غلط محل کار دچار ناراحتی و احتمالا آسیب شود.(6)

برخی ابعاد بدن که در طراحی به کار می رود: (7)

1)ارتفاع آرنج (Elbow height ):

در تعیین ارتفاع سطح میز کار کاربرد دارد.

2)عمق کفل-زانو(         :(Buttock-Knee depth

عمق سطح نشستنگاه صندلی و فضای خالی زیر میز کار را تعیین می کند .

3)ارتفاع رکبی :

گستره قابلیت تنظیم ارتفاع صندلی را تعیین می کند .

4)ارتفاع آرنج در حالت نشسته :

ارتفاع آرنج در حالت نشسته و ارتفاع رکبی ارتفاع میز کار را تعیین می کند .

5)ارتفاع نشسته(Sitting heigh) :

تعیین فزای عمودی مورد نیاز برای وضعیت نشسته.

برای کارهای مونتاژطراحی از نقطه ی مرجع دست آغاز می شود جای استقرار مطلوب دست به نوع کاری که انجام می شود بستگی دارد برای کارهای سنگین دستی ترجیحا باید دستها 20CM زیر آرنج واقع شوند اما در کارهای ظریف و دقیق که دستها بر روی تکیه گاهی قرار می گیرند ارتفاع دستها میبایست 5CM بالاتر از ارتفاع آرنج باشد .بنابراین در طراحی ایستگاه کار نخست لازم است کهدر کار مورد نظر راحت ترین ارتفاع برای دستها تعیین شود .(8)

دستور کارهایی برای طراحی ایستگاه کار : (7)

1) ارتفاع سطح میز کار را به گونه ای در نظر گیرید که هنگام کار آرنج کارگر در پهلو قرار گفته و مچ وی حالت طبیعی داشته باشد .

2) میز کارنباید دارای لبه های تیز باشد و لاوک قطعه ها نیز نبایستی هنگام برداشتن قطعه از درون آن سبب تحریک وآسیب مچ دست شود .

3) بیشترین حد دسترسی در ایستگاه کار باید برابر با 51CM (20In) باشد به این معنا که قطعه ها وابزارها در این فاصله قرار گیرند به طوری که کارگر به کشش کامل مفصل آرنج ناچار نباشد.

روشهای انداه گیری ابعاد بدن (8)

1. روشهای اندازه گیری فواصل خطی (Linear Distances):

مانند اندازه های درازای استخوان ، پهنا ،ارتفاع یک نقطه از بدن تا زمین در حالت نشسته یا ایستاده .این نوع اندازه گیری ها به خصوص در تعیین اندازه لباسهای ایمنی کاربرد زیادی دارند.در حالت از وسایل ساده اندازه گیری مثل متر نواری یا کولیس استفاده می گردد .

1. روشهای عکاسی وسینماتوگرافی :

این روشها برای تعیین ابعاد بدن در وظعیتی که بدن در حال حرکت می باشد بسیار مفید است (آنتروپومتری دینامیک)

الف) روش شبکه های زمینه ای

ب) روش عکاسی چند جهته

ج) روس اندازه گیری سه بعدی

د) روشهای ارتباطهای ابعاد بدن

در آنترمتری با اندازه گیری ابعاد بدن به طراحی میز و صندلی پرداخته می شود که در این پرو ژه باتوجه به ثابت بودن میزوصندلی های موجوددرمهرکام پارس(قسمتInt) هنگام کاروعدم امکان تعویض یاتغییرابعادآن به برسی رنج قدری که مناسب برای کاربااین میز و صندلیها هستند پرداخته شده که امید است درآینده کاهش صدمات ناشی از نامناسب بودن ایستگاه کاری با توجه به این رنج قد ازافراد مناسب برای این ایستگاه های کاری استفاده شود.

برای این کار از روش «د» برای بدست آوردن طول قد استفاده شده که در این روش نشان داده می شود بعضی داده های آنتروپومتری نسبت به یکدیگر از یک ضریب ثابتی پیروی می کند با استفاده از این نسبت ها می توان پس از تعیین ارتفاع بدن سایر ابعاد را تعیین نمود.

ایستاده:

ارتفاع قطعه: 36CM

ارتفاع میز:

1) تریم داشبرد:

تازیر پایی = 87CM    بدونه زیر پایی = 92CM      ارتفاع زیرپایی = 5 CM

2) تزریق فوم داشبرد:

صندلی =81CM  بدونه زیرپایی       کانوایر:   خوابیده = 140CM

ایستاده = 170       CM

کار سنگین:

                                                                     40-20 CM خانمها        

                                       ارتفاع میز       +                                 +   نصف ارتفاع قطعه   = ارتفاع آرنج

                                                                       30-20 CM آقایان

                       1)   کمترین رنج قد خانم ها                             5/120 = 92 + 20 + 5/8   = ارتفاع آرنج

                            بیشترین " " "                                          5/140 = 92 + 40 +   "   =       "

                       2)   کمترین رنج قد آقایان                               5/120 = 92 +   20 + "   =   "

                           بیشترین " " "                                         5/130 = 92 + 30 +   "   =       "

                                                                                                                H   63/0   = ارتفاع آرنج                                                                                                                                                                          

                                                                   cm 27/191 = H                     H   63/0 = 5/120                                            

                                                                   cm01/223   = H                                "   = 5/140

                                                               cm 14/207   = H                                "     = 5/130    

کار سبک:

                                                                                                ارتفاع میز +   5CM    = ارتفاع آرنج

                                               175     =     ارتفاع آرنج                            170   +     "         =   "

                                         145     =     "                                           140 +    "       =   "

                                                                  بیشترین رنج قد                                  77/277   =   H

                                                                     کمترین رنج قد                                 185/230   =   H

نشسته:

مونتاژ جعبه داشبورد:

ارتفاع صندلی:   66cm

ارتفاع میز :       80cm

ارتفاع کار :       17                 cm ارتفاع میز با کار= cm 97

حد اکثر ارتفاع از کف صندلی تا سطح میز =   5/18

                                                            پاشنه کفش - 5/18 - ارتفاع میز -   ضخامت میز   = ارتفاع زانو

ارتفاع پاشنه - ارتفاع صندلی =   ارتفاع زانو                             ارتفاع پاشنه + ارتفاع زانو   = ارتفاع صندلی

                             62    =   ارتفاع زانو                                                   3   -   66   =   ارتفاع زانو

                                                                                                                H   285/0   = ارتفاع زانو

                                                                                                            CM 217  =   H

CTDsچیست ؟

اختلالات ضربه ای تجمعی (CTDs) یک بیماری سیستم عضلانی- اسکلتی است واز اسیبی می اید که باغث تولید درد والتهاب و کاهش فعالیتها می شود.(2)

این اختلالات تحت عنوان اسیب شناسی از کشیدگی (RSI) واسیب ناشی ازحرکات تکراری (RMD) نیزموسومند به همین علت هم اکنون جهت اجتناب از اشتباه و تفکیک واژه های مورد استفاده از واژه جدیدی به نام اختلالات اسکلتی عضلانی ((MSDاستفاده می شود که جدیدترین واژه برای تشریح این شرایط بوده و اشاره به هر وضعیتی دارد که اعصاب تاندونها، ماهیچه ها و ساختارهای حمایت کننده بدن گرفتارمی شوند. ان بخش از اختلالات اسکلتی – عضلانی که ناشی از کارتلقی می گردند تحت عنوان WMSD موسومند .(3)

اسامی دیگر CTDs عبارت است از:

- آسیبهای ناشی از حرکتهای تکراری (RMI)

- ضربه ناشی از حرکتهای تکراری

- ضایعه ناشی از حرکتهای تکراری

- نشانگان شغلی استفاده بیش ازحد از اندام (5)

به طور کلی وقتی از نیازمندیهای انسان تجاوز می کند صدمات و آسیبها همیشه بی درنگ ظاهر نمی شود . آسیبهای جسمی ممکن است در نتیجه صدمات تدریجی بافتها و اندامهای بدن ایجاد شود که در دراز مدت است . (5)

ماهیت و منشا اختلالات آسیب تجمعی

اختلالات اسیب هاب تجمعی ناشی از کاربسیار شایع هستند به طوریکه یک کارگر با اندام متوسط تقریبا دوروزازسال رابه علت ایت اختلالات از دست میدهد . به علاوه طی دوران کار(64-18سالگی)بروز ناتوانی و معلولیت ناشی ازاین اختلالات بیش ازهر اختلال دیگری است .(3)

بر خلاف باور عمومی اکثر این اسیبها ناشی از حوادث و اتفاقات ناگهانی نبوده بلکه معمولا به دلیل اسیبهای جزئی و به تدریج وجود می ایند . دقیقا به همین خاطر نیز به دلیل شروع اهسته وبی سروصدا تا زمان مزمن شدن علائم ضایعه مورد غفلت قرارمی گیرند . (3)

به طور کلی اگر استفاده بیش از حد همراه بازمان بهبودی ناکافی در روزها و هفته های پی در پی ادامه یابد اسیب تجمعی شکل دائمی خواهد یافت. فعالیتهایی که باعثCTDs می شوند همراه فعالیتهای معمولی و حرکات روزمره هستند که ممکن است شامل مشت کردن مکرر- پیچیدگی – دراز کردن دست – حرکات تکراری و...باشد.(3)

این فعالیت به تنهایی چه در محیط کار و چه در منزل خطرناک نیست انچه که انها را خطرناک می سازد تکرار مزمن اعلام نیروی زیاد و انجام کار در حالت ثابت ووضعیت بدنی نامناسب بدون استراحت است.                  (3)

عوامل مستعد کننده CTDs عبارتند از:

- فعالیتهای تکراری مستمرزیاد

- فعالیتهایی که فشار ونیروی زیادی به دستها تحمیل می کند

- وضعیتهای نامناسب بدنی در حین فعالیت

- فعالیتهای نامناسب در اوقات فراغت و فعالیتهای ذوقی

- استراحت ناکافی که باعث خستگی می گردد

-عدم تجربه کافی درانجام کارهای دستی

- سن بالای فرد شاغل که باعث می شود انعطاف پذیری و کم و مستعد فرسودگی گردد

- عدم رضایت شغلی

- وجود بیماریهای زمینه ای .(4)

دلایل افزایش اختلالات آسیب های تجمعی

یک دلیل عمده برای افزایش آشکارتعدادمواردCTDS سرعت بالای انجام کاراست مکانیزه کردن کارهااگرچه ازفشارکارهاکاسته اماازسویی برسرعت کارهاافزوده است موضوع فوق دربرخی موارددریک شیفت کاری

موجب انجام حدود25000 بارتکراری حرکت ساده نظیرمشت کردن ،هل دادن،درازکردن دست و...می شود.(3)

علاوه برموضوع فوق افزایش کارهای مونتاژاستفاده گسترده ازابزارهای ارتعاشی وپنوماتیک رانیزمی توان ازدیگر

دلایل افزایش CTDS دانست. البته عوامل دیگرنیزمانند موارد زیربی تاثیرنیست:

- افزایش مشاغل خدماتی و مشاغلی با تکنولوژی :

این وضعیت موجب گردیده تاکارهابرخلاف زمانهای گذشته باتکرارتدوم وتمرکزبیشترهمراه باشند.

- نیروی کار سالمند :

باافزایش سن قدرت برگشت پذیری وبهبودی ازاستهلاک بافتی مزمنکاهش می یابد لذاباتوجه به اشتغال بکارتعداد

زیادی ازسالمنددرمحیط های کارنسبت به گذشته مشاهده چنین پدیده ای دورازانتظارنیست.

- کاهش چرخش در مشاغل وعدم جایگزینی افراد:

نکته حائز اهمیت اینکه اختلالات آسیبهای تجمعی را نباید جزئی از کار تلقی کرد .بسیاری از این اختلالات را می توان پیشگیری کرد اگر چه همیشه پیشگیری از آنها کار ساده ای نیست .

CTDs در اندام فوقانی

تعداد زیادی از CTDs در اندام فوقانی وجود دارد در این بخش به بیماری های اسکلتی – عضلانی مرتبط با شغل در این نواحی می پردازیم . (2)

برخی آسیبهای شایع از این نوع عبارتند از :

1) نشانگان کانال کارپال :

سندرم کارپال تانل یا نشانگان مجرای مچ دست که به اختصار CTS نامیده میشود یکی از مشخص ترین اختلالات تجمعی وبه مراتب شایع ترین نوروپاتی فشاری در طب کار می باشد که به علت آسیب عصب مدیان در مچ دست ایجاد می گردد .عصب مدیان همراه تاندون های خم کننده انگشتان از طریق کانال کارپال (مجرای مچ دست) عبور می کند.(4)

افزایش فشار در کانال استوخوانی روی عصب میانی موجب احساس درد،گزگز،سوزش در ناحیه توزیع عصب پنجم در دست شده که معمولا علاعم در شب تشدید می یابد با پیشرفت بیماری آسیب دیدکی عصب میانی دائمی شده و موجب اختلال حس و ضعف حرکتی ناحیه تنار دست میشود.(2)

در بیشتر بیماران دست غالب (قوی تر) به طور نامناسبی درگیر می شود. بدیهی است که استفاده مکرر و پرفشار دستها و انگشتان علائم CTD را تشدید می کند.(4)

بیماری زایی CTS چند عاملی می باشد که در این میان اندازه ی مجرای مچ دست،عوامل هورمونی،تروما،فعالیت های فیزیکی و... نقش مهمی را دارا می باشند.

جدول -   علل سندرم کارپال ناتال   (4)

- علائم نشان دهنده CTS(2) :

- بی حسی ،سوزش ویا سوزش دردناک انگشتان شست،نشانه ومیانی در یک یا هر دواست.این عائم بیشتر به طور متناوب در طول شب ایجاد می شود و ممکن است آنچنان شدید باشد که شخص از خواب بیدار شود همچنین ممکن است در طول روز نیز ایجاد شود .

- نگه داشتن بازو ها در موقئیت ایستا ممکن است علائمی که در بالا به آنها اشاره شد را ایجاد نماید .

- مشکل در حرکت دادن انگشتان

- از دست دادن چنگش قدرتمند مثلا در موقع بار کردن در بطری

- از دست دادن حس در انگشتان

- احساس ذهنی (Subjektive) تورم انگشتان توسط بیمار با وجود تورم کم یا بدونه تورم.

-آتروفی عضلات قسمت عضلانی کف دست در قاعده انگشتان در حالت پیشرفته.(2)

- عوامل خطر شغلی : (4)

الف) انحرافهای مکرر مچ دست به سمت اولناریارادیال :

هر گونه انحراف مچ دست قدرت چنگ زدن دست را کاهش داده و در نتیجه برای انجام کار مشابه نسبت به وضعیت طبیعی نیروی عضلانی بیشتری لازم است.

ب) خم وراست کردن مکرر مچ دست :

خم یا راست کردن مچ دست 6-3 مرتبه بیشتر از وضعیت طبیعی فشار داخل کارپال تانل را افزایش می دهد.

ج) وضعیت قرار گرفتن اشیاء بین 2 انگشت :

در این وضعیت قدرت عضلانی 5-4 برابرضعیفتر از وضعیت مشت کردن است و در نتیجه 5-4 برابر بیشتر نیرو لازم است تا معادل وضعیت مشت کردن کار انجام شود و در این صورت فرد مستعد CTS می گردد.

د) دستکشهای نامناسب :

دستکشهای گشاد قدرت کارگر را کم کرده و باعث افزایش نیروی مشت می گردد. دستکش تنگ سبب فشار از خارج به روی عصب مدیان می شود.

ه) ارتعاش و سرما :

هنگام کار با وسایل دستی مرتعش قدرت مشت زیادتر شدهئ و انقباض عضلات و فشار بیشتر می گردد.همچنین ارتعاش ممکن است باعث آسیب مستقیم عروق کوچک عصب مدیان شود.

ر) کار عضلانی استاتیک و در حالت سکون :

عضلاتی که کار استاتیک وایستاانجام می دهند چندین برابر کار پویا و دینامیک به استراحت نیاز دارند .

ز) نیروی فشاری مکرر و طولانی به قاعده کف دست :

استفاده از قاعده کف دست به عنوان چکش و یا استفاده از انبردست ها به طور مکرر و به مدت طولانی که بدرستی هم طراحی شده باشند باعث افزایش فشار بر ناحیه تنار و مچ دست می شوند .

ژ) حرکت های تکراری و با سرعت زیاد .

و) نوع، شکل و اندازه دستگیره و اصطحکاک سطحی .

ی) حرکات برشی همراه با خم کردن پر فشار مچ .

- تشخیص :

مانند سایر بیماری ها اساس تشخیص در CTS برسه پایه استوار است :

- توجه به شرح حال و شکایات بیمار .

- معاینات بالینی .

- آزمایش های پاراکلینیک .

بدیهی است که توجه به سن،شغل،جنس و معاینه دقیق بیمار تاثیر به سزایی در تشخیص صحیح و به موقع دارد.(4)

اخذ تاریخچه : در صورتی که گزارش بیمار موثق باشد می توان تشخیص را بر اساس اخذ تاریخچه قطعی نمود. مفیدترین علامت تشخیصی مورمور شدن ممکن است در شب شدیدتر شده و بیمار را از خواب بیدار کند و یا پس از استفاده طولانی از دستها تشدید گردد. درد معمولا به دست محدود می شود ولی ممکن است به ساعد یا حتی شانه نیز انتشار یابد .وجود درد بازو ممکن است بیماری دیگری نظیر تنوسینوویت یا آرتریت را که بیماری اصلی زمینه را برای ایجاد آنها مستعد نموده مطرح کند.(4)

معاینه بالینی : اولین مرحله معاینه این بیماران نگاه عمیق و دقیق به اندام و به ویژه دست آنان بوده که در این مرحله رنگ پوست ،وضعیت چین های پوست ،خشک یا مرطوب بودن پوست و چگونگی ناحیه تنار باید مورد بررسی قرار گیرد.

در مرحله بعد معاینه حرکات به ویژه حرکات شست باید انجام شود. سپس معاینه حسی و وضعیت عروق صورت گیرد . بعد از انجام این بررسی کلی آزمون های بالینی اختصاصی به عمل می آید. (4) که شامل موارد زیر است :

- تست تینل ((Tinel`s Test :

این روش به وسیله ضربه آهسته به عصب میانی در ناحیه قدام و میانی مچ دست انجام می شود . ضربه فشار روی عصب میانی وارد و موجب احساس سوزش و درد تیر کشنده از محل ضربه تا نوک انگشت می شود.(2) یک آزمون مثبت تلقی می شود و بیماران برق گرفتگی انگشت 1و 2 و3 بیان می کند .(4)

- تست فالن (Phalens Test) :

در این تست از بیمار تقاضا می شود که پشت هر دو کف دست خود را به هم گذاشته و به شدت مچها را برای یک دقیقه خم نماید . معمولا بیماران مبتلا به CTS در عرض 30-15 دقیقه دچار سوزش و درد در انگشتان خود خواهند گشت .(2)

یک آزمون مثبت تلقی می شود که معمولا در 3/2 بیماران وجود دارد .(4)

سایر روشها عبارتند از موارد زیر که کمتر کاربرد دارند :

- تست الکترومیوگرافی (EMG) :

که برای اندازه گیری سرعت انتقال اعصاب حرکتی به کاربرده می شود.

- سنجش ارتعاش(Vibromtry) :

از دست دادن حس ارتعاش از اولین نشانه های CTD،HAVs و نوروپاتی های توکسیک می باشد و مختل بودن این تست خصوصا در افراد زیر 40 سال می تواند پیشنهاد کنند ،تشخیص برای 3 بیماری فوق الذکر باشد .

- اندازه گیری سرعت هدایت عصب (Neuro Conductive Velocity) :

مشابه تستEMG است یک عصب سنج جهت ارزیابی صدمات حسی شخص استفاده می شود .(2)

- آزمون تورنیکه :

بستن تورنیکه به بازو و باد کردن آن به میزانی که فقط جریان خون وریدی مسدود شود. چنانچه اختلالات حسی در مسیر عصب مدیان پدید آید آزمون مثبت تلقی می‌شود.

- آزمون فشار :

دست بیمار به گونه ای روی میز معاینه قرار می گیرد که کف دست به سمت بالا باشد و توسط مانومتر فشاری و یا انگشت شست دو دست معاینه کننده روی قدام مچ دست فشار وارد میشود. (4)

- پیشگیری CTS :

- کنترل تکرار کار

- کنترل نیروی اعمال شده

- کنترل وضعیت های نامناسب

- کنترل ارتعاش

- کنترل فشارهای مکانیکی

- کنترل سرما و استفاده از دستکش های مناسب

کنترل نهایی CTS وCTDs نیازمند همکاری همه جانبه مدیریت،کارگران،پزوهشگران،پزشک کار و کارشناسان بهداشت حرفه ای می باشد .(4)

2) سفید انگشت بر اثر ارتعاش (HAVS) :

بدترین بیماری مربوط به ارتعاش سفید انگشت در اثر ارتعاش می باشد که سندرم رینود نیز نامیده می شود و منجر به تنگ شدن رگهای خونی دست شده که می تواند منجر به اضمحلال شدید رگهای خونی و سفید شدن انگشتان دست شود. سفید انگشت بعلت در معرض قرار گرفتن ارتعاشات دست – بازو توسط ابزارهای مرتعش که توسط دست گرفته می شوند خصوصا در شرایط آب و هوای سرد ایجاد می شود.

مثال هایی از چنین ابزارهایی چکشهای تقه کاری ،جوش کاری ،چرخهای سمباده و ابزارهای پنوماتیک می باشند . ارتعاش تولید شده توسط ابزار از میان دست کارگر گزشته و باعث صدمه رساندن به رگ های خونی انگشتان می شود .

علائم

- اولین علامت سفید انگشت در اثر ارتعاش سوزش ویا بی حسی در انگشتانی که در معرض ارتعاش بودند و ممکن است بعد از قطع تماس نیز ادامه داشته باشد می باشد .

- دومین علامت بی رنگ شدن (سفید شدن) یک نوک انگشت به علت انقباض وبه هم فشردگی موقتی جریان خون می باشد.

برگشت جریان خون به صورت طبیعی به نوک انگشت سفید شده ایجاد درد می نماید .

- علامت بعدی دیگر انگشتان به مانند انگشت مبتلا شروع به بی رنگ شدن می نمایند .

شدت درد و فرکانس حملات در طول زمان افزایش می یابد .(2)

علائم پیشرفت سفید انگشت

- شدت وطول تماس با ارتعاش                         - ابتدا به سرما زدگی در گذشته

- دمای محیط کار                                           - فشار خون

- استرس                             - مصرف داروهایی مثل ارگوتامین و پروپرانولول

- عادت سیگار کشیدن           - دیابت

- نوشیدن قهوه                     - حساسیت به سرما

- مصرف الکل                      - احتباس مایع           (2)

سندرم کوبیتال تانل

ناشی از نوروپاتی اولنار در ناحیه آرنج یا ساعد باعث می باشد که ممکن است باعث نقایص حسی و حرکتی و اندکی درد گردد این سندرم میتواند به علت به دام افتادن عصب در مجرای کوبیتال یا در اثر ضربه مستقیم به عصب در شیار اورنال ایجاد شود این بیماران از درد و مورمور شدن انگشتان کوچک و حلقه شاکی بوده و در بر داشتن اشیاء کوچک بین انگشتان شصت و سبابه دچار مشکل می باشند خم کردن مچ دست آنها ضعیف و دچار آتروفی و لاغری عضلات بین استخوان هستند کارهایی که مستلزم خم کردن مکرر آرنج می باشند نظیر چکش زدن، بیل زدن،بلند کردن اجسام و یا ضربات مکررو فشار به شیار اولنار مانند تکیه دادن آرنج روی میز تحریر یامیز کار از عوامل احتمالی ایجاد این سندرم می باشد اگر نوع کار بیمار مستلزم خم کردن قابل ملاحظه آرنج است بیمار از اثر خم کردن ارنج روی عصب اولنار آگاه شود وضرورت دارد که نیازمند خم کردن زیاد آرنج نیست گمارده شود .(4)

4) اپیکوندلیت :

حرکات ورزشی و وظایف محوله کاری ممکن است با اپیکوندیلیت خارجی مرتبط باشد . فعالیت های مستعد کننده این بیماری ها شامل باز کردن مچ دست و انگشتان خمراخ با باز کردن ناگهانی آرنج یا چرخش به سمت جلو (خارج) ساعد مثل بلند کردن و هل دادن اجسام به سمت بالا یا خم کردن مچ دست و انگشتان به همراه چرخش به سمت داخل ساعد می باشد.

راه های جلوگیری جه به حد اقل رساندن خطرات CTDs به سه گروه طبقه بندی شده است :

راه حل مهندسی بر اساس اصول ارگونومی استوار بوده که جهت آنالیز حرکات تکراری تشخیص عوامل زیان آور کاهش غوامل استرس زا مورد استفاده قرارمی گیرند راه حلهای مهندسی گوناگون که هر کدام از آنها ممکن است برای رفع مشکلات معینی مفید باشند وجود دارند : (2)

1) طراحی مجدد شغل :

تعداد وظایف تکراری که در همه اوقات لازم نیست باید حذف شوند اگرشغلی تعداد محدود از حرکات تکراری را لازم داشته باشد شغل باید آنچنان بسط یابد که کارگر بتواند وظایف شغلی متنوعی را در طی نوبت کاری خود انجام دهد . وظایف دستی با تکرار نسبتا زیاد به صورت اتوماتیک در آیند .(2)

2) طراحی مجدد مکان کار :

کلید ایستگاه های کاری در حالت های مشکل دار باید بر اساس اصول ارگونومی مورد ارزیابی قرار گیرند ایستگاه کاری باید به کارگر اجازه دهد تا وظایفش را در موقعیت بدنی راحت انجام دهد. باید بارهای استاتیکی روی مفاصل و خطر بسط CTDs به علت حرکات مکرر یا بیش از حد را به حداقل رسانید.

3) طراحی مجدد تجهیزات وابزار :

طراحی ضعیف یک ابزار فاکتور نامناسب دیگری است که باعث پوسچر های ناهنجار و یا اعمال فشار بر ابزار توسط استفاده کننده می شود .

4) اسباب و منضمات مکان کار :

وضعیت هایی وجود دارد که راه حلهای مهندسی و کنترل های اجرایی ناکافی ومیسر نمی باشد . تعداد زیادی از محصولات ارگونومیکی برای به حداقل رساندن خطر ابتلا به بیماری های اسکلتی – عضلانی به نظر مفید می باشند . (2) دو دسته عمده از چنین محصولات در زیر بیان شده :

الف) منضمات کامپیوتر                         ب) پوشش سطحی

- کنترل اجرایی :

وقتی راه حل های مهندسی فورا قابل دسترس نیست یا به لحاظ مسائل اقتصادی عملی نیست باید سعی در انجام کنترل های اجرایی شود این کنترل جهت حدود تماس مورد استفاده قرارمیگیرد مثال هایی ازکنترلهای اجرایی درزیرآورده شده :(2)

1) تجدید نظر در برنامه کار– استراحت اصلاه قوانین و مقررات کار- استراحت جهت فراهم نمودن زمان های استراحت بیشتر به عنوان یک قاعده عمومی زمان استراحت کوتاه مدت با تعداد بیشتر به زمان استراحت بلند مدت ولی با تعدا کمتر ترجیح دارد . (2)

2) چرخش کارگران در شغل های مختلف : شاغلین در معرض وضایف تکراری و پر فشار به نوبت چرخانده شوند . چرخش باید در میان وظایفی که حرکات و عضلات مشابهی را لازم ندارد انجام گیرد . کارگران شغل خود را به قسمتهایی تقسیم و از حرکات تکراری زیاد میباید اجتناب نماید بنابر این چرخش شغل ها در هر روز به چرخش مابین روزها ترجیح دارد . (2)

- بهبود نوبت کاری : (5)

برخی رهنمودهایی را که میتوان برای برنامه ریزی نوبت کاری مورد استفاده قرار داد عبارتند از :

الف) نوبت کاری:

طول نوبت کار باید به نوع کار بستگی داشته باشد برای کارهای سبک میتوان نوبت 12 ساعتی را در نظر گرفت در این برنامه ریزی رظایت شغلی بیشتر روحیه کار بالاتر و غیبت از کار کمتر خواهد بود اما در برابر ممکن است هوشیاری و سرعت کمتر شود برای کارهای جسمانی سنگین یا کارهای فکری پیچیده نوبت کار نباید بیشتر از 8 ساعت باشد و هنگام شب می تواند 7-6 ساعت در نظر گرفت .(5)

ب) آموزش مدیریت :

نخستین گام در این امر متقاعد ساختن مدیریت نسبت به این موضوع است که باعث جلو گیری از هرز رفتن سرمایه کارخانه و افزایش بهره وری می گردد زیرا نبود انطباق و رضایت در میان نوبت کاران سبب افزایش غیبت از کار، حوادث ناشی از کار و تغییر شغل می شود .(4)

پ) برنامه های نوبت کاری :

جهت چرخش نوبت کار در سرعت انطباق نوبت کاران از اهمیتی زیاد برخوردار است به طوری که چرخ رو به جلو (یعنی نوبت بامداد به نوبت پس از نیم روز و سپس نوبت شب) موجب انطباق سریعتردستگاه سیر کادین میشود در تعدادی از برنامه های نوبت کاری تغییر نوبت کار به صورت هفتگی است شواهد علمی و تجربی زیادی وجود دارد که نشان می دهد کنار گزاشتن نظام چرخشی هفتگی و اتخاذ نظامهای چرخشی اهسته تر یا سریع تر می تواند دررفع مشکلات نوبت کاری بهبود ووضعیت آنان اثری شایان توجه داشته باشد .

ت) روشنایی مطلوب در محیط کار :

تقریبا بیشتر پژوهشگران اتفاق نظر دارند که محیط کار روشن برانگیزاننده برای شب کاران بسیار بهتر و مطلوبتر از محیط تاریک و دلگیر کننده است درهنگام شب کاری روشنایی شدیدی موجب توقف ترشح هورمون ملاتونین شده و به این طریق از بروز احساس خواب آلودگی ، خستگی و کاهش هوشیاری جلوگیری مینماید .(5)

- آموزش:

پیشگری بهترین روش مواجه شودن با CTDs می باشد. کارگران باید جهت محافظت از خودشان بوسیله یاد گیری اینکه چطور خطر پیشرفت CTDs را کاهش دهند اموزش ببیند در این آموزشها کارگران اهمیت قرار گیری پوسچر نا مناسب و استفاده از ابزارهای مناسب در شغلشان را فرا می گیرد انها یاد باید گرفت که چطور به بدنشان فرصت رفع خستگی بدهد به همین منظور می توانند از زمانهای استراحت کوتاه مدت با تعداد بیشتر در برار زمانهای اسراحت بلند مدت با تکرار کمتر را انجام دهند همچنین به کارگران آموزشهای جهت بکارگیری گروهی از عضلات مختلف در طی نوبت کاریشان و مستقیم وظایف با همکارایشان داده می شود وقتی که کار گران مواخه با خطر هستند،آنها این مورد را با سرپرست خود در میان گذاشته و کار گر و سرپرست مشترکاراهی برای انجام بهتر شغل و اصلاح زمان کار پیدا می نماید و اگر کارگران علائمی ماند سوزش بی حسی درد مشاهده نمودند آنها موضوع را فورا با سرپرست خود در میان گذاشته و خواستار ارزیابی پزشکی می شود در هر صورت کارگر باید به سمت موارد زیر راهنمایی می شوند:

- پوسچر های کار خوب:

- کفلها،شانها و گوشها را در یک راستا قرار دهید.

- آرنجا ، موجها و کف دستان را در یک راستا جهت نگهداری مچها در یک موقیت طبیعی، با کف دستانی که تعداد کمی زیر آرنجها قرار می گیرند قرار دهید.

- آرنجا را تا آنجا که ممکن است به بدن نزدیک کنید.

- در موقع نشستن کف پاها را روی کف زمین یا جای پاییقرار داده بطوری که رانها افقی قرار گیرند.

- یک پا را در طی ایستادن روی جا پایی قرار داده و به طور متناوب پاهارا با یکدیگر جایی نمائید تا فشار در ناحیه کمری و پشت کاهش یابد و به طور مکرر پوسچرخود را تغییر دهید.

- عادات کاری خوب:

- از چنگشهایی که توسط کل کف دست می باشد استفاده نمائید و از چنگشهای نیشگونی خود داری نمائید.

- شیئی را در حدود مرکز ثقل بدن جهت توازن وزن بدن نگهداری نمائید.

- شیب سطح کار با ظروف ممکن است کمک کند که مچها در در پوسچر مستقیم قرار گرفته و دسترسی آسانتر باشد.

- استفاده از ابزار مناسب:

- از ابزاری که چنگش دست جهت کف دست ایجاد می نماید استفاده نمائید.

- از ابزاری که طول دستی مناسب جهت کف دست می باشد استفاده نمائید.

- از ابزاری که دارای حداقل خمش در ناحیه مچ دست می باشد استفاده نمائید بستگی به موقعیت انجام وظیفه ابزارهایی با چنگش تپانچه ای ممکن است بهترین باشد.

- از ابزارهایی که دارای روکش روی دسته ها می باشد استفاده نمائید.

- استفاده از دستکش :

   - از دستکش هایی استفاده نمائید که با کفل دست خوب جفت شوند و دارای قابلیت انعطاف باشند آنچنان که در موقع چنگش مشکلی ایجاد ننمایند .

- وقتی که دستکش ها خیلی حجیم یا تنگ باشند دستکش های نوع انگشت پوش می تواند چنگش را به وسیله افزایش اصطحکاک و کاهش تلاش مورد نیاز بهبود ببخشد .

- دستکش های ضد ارتعاش میتوانند از کف دست در مقابل صدمات ناشی از ارتعاش محافظت نمایند . همچنین آنها باید آموزشهایی در خصوص مکانیک بدن که با CTDs مرتبط بوده و کارگران باید از آنها مطلع باشند آورده شده است .

- استفاده از کف دست در موقعیت نا هنجار در این حالت تاندون های روی استخوان ها خم شده و عمل می نمائید .

- استفاده از ابزارهایی که در داخل کف دست فرو رفته و باعث تحرک تاندون ها می شود (به عنوان مثال پیچ دستی های دسته کوتاه ).

   - نگهداری اقلام نازک (مانند شیشه ، کتاب) توسط چنگش نیشگونی ، بین شصت و انگشتان به علت استرس در کف دست و افزایش تنش در مچ اقلامی باید در حالت فنجانی نگهداری و حمل شوند .

   - استفاده مکرر از ابزارهایی با دسته های کوچک .

   - انجام وظایفی که مستلزم فعالیت های دستی تکراری زیاد باشد .

   - انجام وظیفی که نیازمند خمش های مفرط مچ و یا پوسچر های پر فشار روی مچ می باشند.

   - استفاده از ابزار های مرتعشی خصوصا در شرایط آب و هوای سرد .

   - استفاده از دستکش هایی که به طور مناسب با دست جفت و جور نمی شود .

- پیش بینی استراحت / فعالیت های ورزشی :

استراحت و تمدید اعصاب می تواند فشار و خستگی عصبی ناشی ا زکار را کاهش و روحیه کارگران را بهبود بخشد انجام برنامه های ورزشی در محل کار می تواند علامتی و بهره وری کارگران را بهبود بخشد موارد فوق توسط اصطلاحات زیر قابل دسترس می باشند :

- اصلاح قابلیت انعطاف :

تمرینات ورزشی می توانند قابلیت انعطاف بدن را اصلاح نمایند . بدن را باید بعد از انجام کار گرم نمود.

- اصلاح قدرت و توانایی :

انجام یک برنامه ورزشی می تواند به تقویت عضلات کارگران و مناسب شدن شغل کمک نماید.

این تمرینات ساده و راحت ورزشی جحت پیشگیری از CTD پیشنهاد می شود:

1) وضعیت کشیدن شانه – بالا :

که منجر به حالت چانه – بالا می شود این کشیدگی باعث نگهداری آسانتر وضعیت مناسب بدنی می شود.

2) کشیدگی جانبی گردن :

عضلات اطراف گردن در هنگام کار زمانی که به بازوان خود کار می کنید وازضعیت های سر استفاده می کنید سفت می شوند این عضلات به کشیدگی های ملایم پاسخ می دهند .

3) واکنش ریلکس شدن قسمت فوقانی :

فعالیت های کار پیوسته موجب ایجاد تنش در عضلات درگیر کار می شوند این تنش باعث ایجاد اتلاف کار می شود اجتناب از این کار بیهوده به وسیله یک پاسخ استراحتی به سادگی امکان پزیر است .

4) کشیدن تاندون مچ :

استفاده بیش از حد دست می تواند موجب گرفتگی عضلات صاعد و تاندون های آن شود با کشیدگی این عضلات میتوان موجب کاهش تنش در تاندون ها شد .

5) حرکت پاندولی شانه :

این تمرین برای کارگرانی است که به مقدار زیاد اعمالی که شانه در آن دخیل است انجام می دهند .

6) کشیدگی آرنج تنیس بازان :

اعمالی که با مچ با تمام قوا انجام می شود مانند وارد کردن ویا کشیدن اجسام با مچ می تواند موجب تولید استرس در عضلات ساعد نزدیک آرنج شود با کشیدن این عضلات می تواند موجب کاهش تحریک شود .

7) کشیدگی قسمت انتهایی کمر :

نشستن مداوم و ایستادن طولانی مدت به هیچ عنوان برای کمر مناسب نیست این اعمال می تواند مونجر به فرسودگی مفصل های فقرات ، دیسک ها و عضلات شود . در صورتی که مجبورید تمام روز را به صورت نشسته فعالیت کنید می باید هر یک ساعت برخواسته و به آرامی کمر خود را به مدت 3 ثانیه خم کنید.

- آمادگی جسمانی فردی :

افرادی که دارای آمادگی جسمی کمی می باشند در معرض مشکلات CTD قرار داشته و روند بهبود آنها به کندی صورت می گیرد و از صدمات عود کننده بیشتر رنج می برند به منظور حصول بهبودی از CTD میباید آمادگی جسمانی خود را بالا ببرید .

- رهایی از مشکل CTD :

1 ) توسط خود بیمار :

درمان CTD می تواند بسیار مشکل باشد هدف از درمان در واقع کنترل درد یا حفظ عملکرد بدن و پیشگری از بروز مجدد ضایعه می شود

2 ) معالجه یا مراجعه به پزشک:

معالج یا پزشک شما میتواند درد را به وسیله دارو درمانی،درمانهای فیزیکی استراحت مناسب و ... کنترل کند.تنها کاری که لازم است انجام دهید این است که توصیه های پزشکی را دنبال کند کرده فید بکهایی در مورد پاسخهای درمان فراهم آورید.

3 ) برنامه ریزی بهبودی :

آولین قانون در بهبودی خواستن درمانهای پزشکی موثر می باشد درمان موثر می باید موجب بهبودی در عملکرد و بدن شود.

4 ) مراقبت های شخصی و ترمیم:

یک بدن خسته و بسیار کار کرده و نیاز به اسراحت و گردش خون کافی برای جبران دارد شما باید به بدن خود فرصتی جهت استراحت و رفع خستگی ناشی از کار روزانه بدهید که لازمه این کار برقراری تعادل بین شغل با بهبودی و جبران خستگی می باشد.

5 ) تمدید اعصاب:

وقتی اعضلات خسته و کوفته شوند انها سفت و ناراحت شده بطوری که می تواند سبب صدمه به بدن شود و وقتی که از روشهای تمدید اعصاب و استراحت استفاده نمایند خستگی و درد کاهش حذف می شود.

6 ) تغییر حرفه / شغل:

وقتی که همه راه حلهای مهندسی و کنترلهای اجرایی انجام ولی همچنان CTD یک مششکل

لا ینجل باقی بماند کارگران باید تغییر شغل یا حرفه را انتخاب نمایند.

7 ) وسایل و تجهیزات حفاظت فردی:

وسایل حفاظت فردی PPE معمولا به عنوان آخرین راه وقتی که کنترولهای اجرایی و مهندسی موفقیت امیز نباشند توصه می شوند.

8 ) بیمار یابی:

بیمار یابی یک برنامه پیشگیری در سطح ثانویه می باشد و هدف آن تعیین زود رس بیماری در مراحل اولیه و قابل درمان بیماری است بیمار یابی CTD شامل مراحل زیر می باشد.

الف ) تاریخچه پزشکی

ب ) معاینه فزیکی

پ ) تعیین دامنه حرکتی یا (ROM)

ت ) استفاده از ازمونهای اختصاصی

ث ) استفاده از پرسش نامه

ج ) استفاده از قسمتهای پاراکلینیک

چ ) درمان:

هدف از درمان CTD محدود کردن اسیبهای بافتی ، هدف و یا کاهش علائم و نا توانی ناشی از ان و البته برگشت سریع تر بکار با حفظ سلامتی فردی باشد وقتی علائم خفیف تا متوسط باشند سیر پیشرونده (خصوصا علائم نرولوژیک) نداشته باشند درمانهای غیر جراحی و نگهدارنده پشنهاد می گردد .

- هزینه های CTD :

هزینه های CTD در میان کارکنان بسیار هنگفت است یک مورد جدی از سندرم کانال کارپال می تواند هزینه ای بیش از25000 دلار پس از عمل جراهی ،غرامت ، ناتوانی و هزینه های ناشی از ضرر های تولید را در برداشته باشد این هزینه ها جدای از دست مزدها و تجهیزات می باشد درواقع CTD یک مشکل عمده تولید می باشد .

- هزینه های ناشی از رنج انسان :

رنج کشیدن بشر از درد و ناتوانی ناشی از CTD می تواند بسیار زیاد باشد این رنج کشیدن فراتر از درد بوده و شامل فقدان آزادی عمل ، ارتباطات ، شادابی و تامین مالی می باشد. درد مزمن روزانه قادر به ایجاد تغییرات شیمییایی درفرد بوده و می تواند باعث مشکلات احساسی از قبیل افسردگی و پرخاش گری شود که این امر گریبان گیر تمام افراد خانواده می شود . فرزندان و همسران افراد مبتلا مجبور به زندگی با استرس های CTD خواهند بود این امر به احساس گناهکار بودن که اورا ناتوان کرده اضافه می شود ناتوانی یک عضو فعال خانواده و جامعه یکی از بدترین مصائب زندگی است مشکلات روانی و اجتماعی CTD را هولناکتر ساخته و می تواند ممانعت از بهبود را موجب شود .

- یافته ها (Resalts) :

علتهای عمومی CTDs حرکت نیرو های بیش از اندازه و پوسچرهای ناهنجار می باشند اگر چه فاکتورهای دیگر(به عنوان مثال دمای پایین، دستگاه های نامناسب و ارتعاشی ) نیز وجود دارد که باعث پیشرفت CTDs میشوند . اصول ارگونومی و طراحی مکان کار ، ابزار کار و طراحی روش کار می تواند جهت جلوگیری یا کاهش بیماری های حرفه ای به کار برده شوند همچنین ارگونومیستها تجزیه و تحلیل شغل را انجام که اهمیت زیادی جهت جست وجوی هر حرکات تکراری و پوسچر کاری به اضافه نیروی مورد نیاز انجام آن شغل دارد . شغل های که دارای حرکات تکراری زیاد هستند ممکن است به سمت CTDs هدایت شوند کارگران می باید زمان های استراحت و وظایفی که عضلات مختلف استفاده می نمایند را به طور مناسب تقسیم نمایند . به خاطر آورید که استراحت می تواند چندین فرم باشد کار باید به طوری طراحی شود که خستگی و پوسچرها و حرکات پر زحمت و بافشار زیاد حذف شود روش کار ایستگاه کار با طراحی ارگونومی باید به کاربراین اجازه را دهد تا حرکات پوسچرهای موجود کاریش را تغییر دهد . اگر کاربر فرصت و موقعیت مناسب جهت تغییر پوسچر و حرکات را ندارد باید استراحت ها مناسب و اختساسی جهت بهبود وبازیافت خستگی وتنش ناشی از کارشان به طور مناسب طراحی می شود.

بعد از تشخیص اولیه CTDs توسط کار در پزشکی افراد مبتلا به بخش تخصصی برای ارزیابی بیشترارجاع می شوند و در صورت نیاز قبل از این که CTD پیشرفت نماید ، درمان می شوند. باید به این نکته عنایت بیشتری داشت که درمان هم برای کارگر هم برای سازمان پر هزینه خواهد شد.

- هدف :

هدف ارگونومی طراحی محیط و نوع کار به گونه ای است که کاملا با قابلیت های جسمانی و روانی انسان سازگار باشد . که هر چه میزان سازگاری و تناسب بیشتر باشد بهره وری و ایمنی فزونتر خواهد بود.

                                                           تناسب

                 آنچه از سوی شغل ومحیط کار                           آنچه که فرد به محیط کار می آورد

                         به فرد دیکته می شود                                

                     جا نمایی پست کار                                     ویژگی های کالبد                                                                                                

                                                                          شناختی وفیزیولوژیک و روانی

              ویژگی های طراحی ابزار                                

                                                                                 روش های فردی انجام کار

                         ماهیت کار

                                                         نبود تناسب

                                                                                                 (5)

- هزینه ها و دستاورد های ارگونومی :

یکی از مسائل اساسی در ارگونومی محاسبه هزینه ها و سود برگشتی حاصل از برنامه های ارگونومیک است . چاپانیس (1976) براین باور است که برای نظام های تولیدی تدوین معادله جامع و کامل هزینه- سود بسیار دشوار است زیرا عوامل بی شمار که برخی از آنها ناملموس یا پنهان هستند در این امر اثر دارند .(2) در این مورد عواملی که در دیدگاه چاپانیس با اهمیت اند به ترتیب زیر است :

1) از نظر سود برگشتی :

ارزش وبهای کالا ها و خدماتی که به وسیله نظام تولید یا اریه می شوند .(1)

2) از نظر هزینه :

هزینه تجهیزات تعویض یا تعمیر قطعه ها، فرآیند، وسایل کمک شغلی، هزینه تهیه دستورالعمل و کتابچه های راهنما، هزینه گزینش افراد وآموزش آنها، دستمزدها، حوادث ناشی از کار، خطاهای انسانی، ضایعات و هزینه های اجماعی سیستم(مانند اثر دراز مدت آلودگی بر محیط). (1)

ارگونومی از جمله عواملی است که می تواند در معادله هزینه- سود یک نظام اثری شایان توجه داشته باشد . زیرا به واقع ارگونومی بر روی تک تک عوامل یاد شده اثر کرده و قادر است تعادل را به سمت سود و منفعت بیشتر هدایت کند و بسیاری از هزینه ها ومخارجرا تعدیل نماید اما مشکلی که هم اکنون در تعیین نقش ارگونومی در معادله هزینه- سود نظام وجود دارد.اندک بودن مطالعات در این زمینه است. (1)

به هر حال کاربرد اصول ارکونومی در محیط کار می تواند هم برای کارفرما و هم برای کارکنان دست آوردهای مثبتی در پی داشته باشد.

با بهره گیری از ارگونومی بسیاری از این مشکلات که میتوانند اثرات ناگوارو شومی بر پیکره اجتماع دارد . سازند قابل کنترل وحذف هستند. با توجه به دستاورد های مثبت ارکونومی در بخش صنعت و تولید و خدمات منطقی که به این مهم توجه شده و کاربرد آن به گونه ای جدی تر دنبال شود. در کشور های پیشرفته کمتر وسیله یا دستگاهی را می توان یافت که درطراحی آن از ارگونومی بهره گرفته نشده باشد .(5)

نتیجه این که استفاده از اصول ارگونومی هم به نفع کارفرما و هم کارگر است.

بحث و نتیجه گیری

آشکارترین اثر مثبت طراحی درست و مناسب مشاغل ، تجهیزات و محیط کار ارتقاء سطح ایمنی، بهداشت،فزونتر شدن رضایت شغلی و سر انجام بهبود بهره وری در میان کارکنان می باشد و حذف تلاش هایغیر لازم از شغل یا کاهش نیازمندی های شغلی به وسیله بهکرد روشهایی که اطلاعات بین افراد گوناگون یا بین افراد گوناگون یا بین فرد و فراورده مبادله می شود ، بهره وری بیشتر و ثمر بخشی فزونتر را سبب خواهد شد. (5)

این برنامه نه تنها متقاضیانی که فاقد توانایی جسمی برای وظایف محوله هستند را مشخص میکند بلکه کارهای مناسبی برای افراد با توانایی های مختلف معرفی می کند. (4)

نتیجه اینکه در بخش صنعت نیز بایستی که متخصصان بهداشت صنعتی از اصول و مبانی ارگونومی آگاهی داشته باشند و با به کار گیری آنها آسیب های شغلی در محیط کار را کاهش داده و بهبهبود و وضع ایمنی و بهداشت را موجب گردند. (1)

متاسفانه در کشورما ارگونومی هنوز جایگاه شایسته خود را در برنامه خدمات بهداشتی حرفه ای نیافته و همواره نظامی ناشناخته باقی مانده است . با توجه به دست آوردهای مثبت ارگونومی در بخش صنعت و تولید وخدمات منطقی است که به این مهم بیش از بیش توجه شده و کاربرد آن به گونه ای جدی تر دنبال شود . به هر حال در زندگی نوین امروزی ارگونومی دارای اهمیتی بسیار است . (5)

از نظر هزینه هم به نفع کارفرما و هم به نفع کارگر است .

منابع

1. دبرانیز – ترجمه رنک کوی ، حسینعلی – کوهپایی، علی رضا ، اصول بهداشت صنعتی ، انتشارات دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز ، چاپ اول (1383).
2. امینی ، محمد امین – حسن زاده ، هرمز ، CTD از دیدگاه ارگونومی و طب کار ، انتشارات موسسه فرهنگی انتشاراتی حیان:اباصالح، (1382).
3. تیرگر ، آرام – کوهپایی ،علی رضا – الهیاری ، تیمور –علی محمدی ، ایرج ، بهداشت حرفه ای ، انتشارات اندیشه رفیع ، چاپ اول( 1384).
4. عقیلی نژاد ، ماشاءا...- فرشاد ، علی اصغر –مصطفایی ، مسعود –غفاری ، مصطفی ، طب کار و بیماری های شغلی ، انتشارات ارجمند ، چاپ دوم( 1380).
5. چوبینه ، علی رضا – امیر زاده ، فرید ، کلیات بهداشت حرفه ای ، انتشارات دانشگاه علوم پزشکی شیراز ، چاپ چهارم (1380) .
6. حاجی قاسمخانی ، علی رضا ، مبانی بهداشت حرفه ای ، انتشارات برای فردا ، چاپ دوم (1384) .
7. هلانر ، مارتین ، برگردانند : چوبینه ، علی رضا ، مهندسی عوامل انسانی در صنعت و تولید ، انتشارات تچر،(1380) .
8. عبدلی ارمکی ، محمد ، مکانیک بدن و اصول طراحی ایستگاه کار (ارگونومی) ، انتشارات امید مجد، تهران،1387.
9. کاچا، جارلز،مترجم : نسل سراجی ، جبرئیل – ابراهیمی ، لیلا – فولادی، بهزاد ،انتشارات فن آوران، چاپ اول(1384).

10) اینترنت