آيين‌نامه و مقررات حفاظت در مقابل خطر پرتوهای يونساز
قسمت اول - چشمه‌های بسته و مولدهای پرتوهای يونساز
ماده 30: مقررات پيش‌بينی شده در اين قسمت تنها در مورد چشمه‌های بسته و دستگاه‌هايی كه ممكن است ايجاد خطر پرتوگيری خارجی بنمايند (نظير مولدهای اشعه ايكس و شتاب دهنده‌های ذرات و دستگاه‌هايی كه ممكن است به عللی پرتوهای يونساز ايجاد نمايند) قابل اجرا است.
ماده 31: محل‌هايی كه ممكن است چشمه‌ها و دستگاه‌های مشمول اين آيين‌نامه ايجاد خطر پرتوگيری خارجی نمايد بايد، با علايم خطر مناسبی كه به آسانی قابل تشخيص باشد مشخص شوند.
ماده 32: در داخل و خارج محل استفاده از دستگاه مولد اشعه و همچنين در نزديكی آن بايد علايم خطر مانند چراغ يا آژير و يا هر دو نصب شود تا هنگام پرتوافكنی و يا قبل از آن خطر را آگاهی دهد.
ماده 33: وسايل و تدابير مؤثری بايد به كار برده شود كه هنگام پرتوافكنی از ورود اشخاص به داخل اطاقی كه دستگاه در آن قرار دارد جلوگيری شود.
ماده 34: درهای ورودی و خروجی بايد طوری تعبيه شود كه امكان خروج اشخاص از اطاقی كه دستگاه در آن قرار دارد همراه به آسانی ميسر باشد.
ماده 35: برای جلوگيری از پرتوگيری يا قطع فوری اشعه در داخل محفظه بايد وسايل مؤثری تعبيه شود كه وصل مجدد آن از خارج اطاق ميسر نباشد.
ماده 36: محل‌هايی كه دستگاه‌های پرتوزای بدون حفاظ و همچنين اجسام مورد پرتوگيری در آن قرار دارند بايد به عنوان منطقه خطر مشخص شود و به طريق زير محافظت شوند:
الف - فقط افراد مجاز به آن دسترسی داشته و تنها تحت شرايط ذكر شده در ماده 38 بتوانند هنگام استفاده از دستگاه در داخل آن محوطه باقی بمانند.
ب - در خارج از محوطه مذكور در كليه شرايط كار برای همه افراد حفاظت كافی وجود داشته باشد.
ماده 37: دستگاه‌های مولد اشعه مذكور در اين قسمت بايد از محوطه‌های مورد استفاده ديگر مجزا باشد.
ماده 38: در جاهايی كه از چشمه بسته استفاده میشود بايد منحصراً به افراد معينی از كارمندان مربوط كه مجهز به وسايل حفاظتی مناسب باشند اجازه داده شود كه به منظور تنظيم دستگاه برايكمترين مدت لازم بهمنطقه پرتوافكنی وارد شده و يا در آن باقی بمانند.
تبصره - قبل از اقدام به تنظيم دستگاه بايد ميزان پرتوگيری حاصل از اين كار برآورد و در صورت لزوم از طريق آزمايش اندازه‌گيری شود.
ماده 39: چشمه بسته بايد طوری ساخته شده باشد كه از فاصله دور امكان به كاربردن يا استفاده از آن با وسايل مخصوص فرمان دور ميسر باشد. هيچ چشمه بسته‌ای نبايد با وسائلی غير از وسايل فرمان دور مورد استفاده قرار گيرد.
ماده 40: روی هر چشمه بسته بايد يك شماره نوشته شده و يا علامت مخصوص نصب گردد تا آن چشمه از چشمه‌های بسته ديگر موجود در مؤسسه مشخص شود.
ماده 41: ضخامت جدار كپسول چشمه‌های بسته‌ای كه برای توليد اشعه گاما يا نوترون مورد استفاده قرار میگيرد بايد به اندازه‌ای باشد كه تقريباً همه پرتوهای بتای حاصل را جذب كند.
ماده 42: در هر مؤسسه صنعتی بايد مشخصات چشمه‌های بسته به شرح زير در دفتر مخصوص ثبت گردد:
الف - شماره رديف با علام مشخص كننده چشمه بسته.
ب - نوع چشمه و تاريخ وصول و ميزان اكتيويته آن در مواقع تحويل به مؤسسه.
ج - تاريخ واگذاری و نحوه خروج از مؤسسه هنگامی كه چشمه از كنترل مؤسسه صنعتی خارج شود.
ماده 43: مسئول ايمنی بايد در فواصل زمانی كه از طرف مقام صلاحيتدار تعيين میشود كليه چشمه‌های بسته را بازرسی نموده و مراتب را در دفتر مخصوص ثبت نمايد.
ماده 44: هر چشمه بسته بايد در فواصل تعيين شده از طرف مقام صلاحيتدار از نظر نشست مواد راديواكتيو به خارج با در نظر گرفتن جنس و نوع و شرايط كاربرد آن به وسيله مؤسسه‌ای كه صلاحيت آن از طرف وزارت كار و اموراجتماعی تاييد شده باشد و يا شخص واجد شرايط كنترل شود.
تبصره - فاصله بين دو كنترل متوالی نبايد از يكسال تجاوز نمايد و نيز جزييات معاينه مندرج در اين ماده بايد در دفتر مخصوص كه در ماده 43 ذكر شده قيد گردد.
ماده 45: اگر كسی مطلع شود كه چشمه بسته‌ای مفقود شده و يا در جای خود نيست بايد مراتب را فوراً به اطلاع مسئول ايمنی برساند اگر گم شدن چشمه تاييد شود بايد مراتب فوراً به مقام صلاحيتدار اطلاع داده شود.
ماده46: هرگاه چشمه بسته‌ای دچار خوردگی و يا آسيب ديدگی باشد و يا هنگامی كه يقين حاصل شود كه خطر آلودگی به مواد راديواكتيو ايجاد میكند بايد آنرا در محفظه بدون منفذی قرار داد و تا زمانی كه از آن بطور كامل رفع نقص نشده مورد استفاده قرار نگيرد.
ماده 47: مؤسسات صنعتی كه از چشمه‌های بسته استفاده میكنند بايد برای جلوگيری از خطراتی كه در اثر وقوع سانحه از قبيل شكسته شدن كپسول چشمه پيش میآيد روش كار بخصوص وضع و طبق آن عمل نمايند اين روش كار بايد به اطلاع همه افرادی كه با چشمه‌های بسته كار میكند برسد.
ماده 48: اقدامات فوری كه هنگام وقوع سانحه برای چشمه بسته و ايجاد آلودگی بايد اجراء شود شامل مقررات زير است:
الف - محل كار و ساير جاهايی كه مورد تهديد قرار میگيرند بايد فوراً تخليه شود همچنين كاركنان مربوطه بايد برای جلوگيری از گسترش آلودگی اقدامات فوری معمول دارند.
ب - پزشك كار و شخص صلاحيتدار بايد فوراً از جريان امر با خبر شوند تا اگر شخصي دچار آلودگي شده باشد مشخص و براي رفع آلودگي از او اقدامات لازم معمول دارند.
ج - جريان حادثه بايد فوراً به وزارت كار و اموراجتماعی اطلاع داده شود.
د - قبل از جمع آوری و تخليه مواد راديواكتيو بايد كليه اقدامات لازم برای جلوگيری از پخش مواد راديواكتيو به‌وسيله يك يا چند نفر شخص كار آزموده كه بطور مناسب برای اين كار مجهز شده باشند به عمل آيد.
ماده 49: موقعی كه از چشمه بسته استفاده نمیشود بايد آنرا در محفظه‌ای كه دارای شرايط ايمنی لازم باشد قرار داده و درب محفظه قفل شود.
ماده 50: در هر محل كه بيش از يك چشمه بسته انبار شده باشد هر يك از آنها بايد بطور جداگانه در محفظه‌ای كه دارای حفاظت كافی باشد نگهداری شود.
ماده 51: در مواردی كه از چشمه‌های بسته گازهای راديواكتيو متصاعد میشود بايد قبل از بازكردن محفظه‌ای كه چشمه در آن قرار دارد محفظه را بطور كامل با وسايل مكانيك و با ارتباط به هوای آزاد تهويه كرد.
ماده 52: كليه‌محفظه‌های مخصوصی كه برای حمل‌ونقل و يا جابجاكردن چشمه‌های بسته بكارمیروند بايدبا علائمی كه‌به‌تصويب مقام صلاحيتدار رسيد باشد مشخص شوند.
تبصره - در صورت امكان بايد از علايم خطر تصويری استفاده كرد.
ماده 53: چشمه‌های بسته‌ای كه ديگر مورد احتياج نيست بايد به توليد كننده آن مسترد يا به طريقی كه مورد تأييد مقام صلاحيتدار باشد از محل كار دور كرد.
قسمت دوم - حفاظت لامپ‌های اشعه ايكس
ماده 54: لامپ‌های اشعه ايكس كه در مؤسسات صنعتی به كار میروند بايد در محفظه‌های كه در مقابل شوك‌های الكتريكی مصون باشند قرار داده شوند.
ماده 55: دستگاه‌هايی كه در آنها الكترون‌ها با ولتاژی بيش از 5 هزار ولت شتاب داده میشوند چشمه‌های مولد پرتوهای يونساز محسوب میشوند و بايد مقررات حفاظتی در برابر پرتوهای يونساز نسبت به آنها رعايت گردد.
ماده 56: ميكروسكپ‌های الكترونی و لامپ‌های اشعه كاتوديك و يكسو كننده‌های الكترونيكی با ولتاژ زياد و وسايل مشابه ديگر بايد طوری آزمايش و نصب و به كار برده شوند كه حفاظت كافی برای افراد تأمين شده باشد.
قسمت سوم - راديوگرافی صنعتی
ماده 57: محفظه چشمه‌های بسته‌ای كه در راديو گرافی صنعتی با اشعه گاما مورد استفاده قرار میگيرد بايد دارای وسايل فرمان دور باشد.
ماده58: محفظه‌بسته يا چشمه در وضع قطع اشعه بايددارای شرايط و مشخصات زير باشد:
الف - ميزان دز متوسط در فاصله 5 سانتيمتری از سطح محفظه نبايد از 20 ميلی رم در ساعت و حداكثر ميزان در ماكزيمم آن از 100 ميلی رم در ساعت تجاوز كند.
ب - ميزان دز متوسط در فاصله يك متری از سطح محفظه چشمه نبايد از 2 ميلی رم در ساعت تجاوز كند.
ماده 59: برای اطمينان از اجرای صحيح كار بايد قبلاً تمرين لازم وسيله يك نمونه بدلی مشخص كه دارای مشخصات چشمه باشد انجام شود.
قسمت‌چهارم-ضخامت سنجها-كاهنده‌های الكتريسيته ساكن و ساير وسايل مشابه كه از چشمه‌های بسته استفاده‌میكنند
ماده 60: مواد راديواكتيوی كه در وسايل ضخامت سنج و كاهنده‌های الكتريسيته ساكن و ساير وسايل مشابه به مورد استفاده قرار میگيرند بايد هميشه به صورت چشمه بسته‌ای باشند كه مقررات مندرج در مواد 38 تا 47 درباره آنها قابل اجرا باشد.
ماده 61: قسمت بدون حفاظ چشمه بسته بايد در مقابل صدمات مكانيكی حفاظت شده و يك صفحه پوشش با دريچه و يا حفاظی كه بتواند به آسانی اشعه مورد استفاده را قطع كند مجهز باشد اين وسايل بايد به طريقی نصب و يا محافظت شوند كه ميزان پرتوگيری برای كليه افراد منجمله كسانی كه چشمه بسته يا ماشين آلات مجاور آنرا تعمير و يا نصب میكنند كمتر از ده درصد ميزان مشخص شده در ماده 3 باشد.
ماده 62: دستگاه‌های ضخامت سنج و كاهنده الكتريسيته ساكن و وسايل مشابه آنها بايد بطور دائم و واضح علامت گذاری شوند كه افراد را از وجود مواد راديواكتيو و احتمال پرتوگيری آگاه نمايد.
قسمت پنجم - راديو گرافی با اشعه ايكس
ماده 63: محفظه لامپ‌هايی كه برای راديوگرافی صنعتی به كار برده میشوند بايد طوری باشد كه با حداكثر ميزان تعيين شده جريان و ولتاژ در فاصله يك متری از آنتی كاتد شدت پرتو از يك رم در ساعت تجاوز ننمايد.
ماده 64: استفاده از روش‌هايی كه مستلزم ورود افراد به داخل اطاق اشعه ايكس باشد فقط در شرايط زير مجاز است:
الف - قدرت حفاظتی دريچه قطع كننده پرتو بايد لااقل به اندازه قدرت حفاظتی محفظه لامپ باشد.
ب - دريچه قطع كننده پرتو بايد طوری تعبيه شده باشد كه فقط از محل كنترل دستگاه بتوان آنرا باز نمود.
ج - دريچه قطع كننده پرتو بايد طوری با درب ورودی اطاق دستگاه ارتباط بايد كه با باز نمودن درب ورودي دريچه بسته شده و جز از طريق محل كنترل دستگاه قابل باز كردن نباشد و علاوه بر اين بايد قبل از ورود ولتاژ محرك لامپ به نصف تقليل داده شده و دريچه قطع كننده اشعه بسته شود.
ماده 65: محفظه لامپ‌هايی كه برای راديو سكپی با اشعه ايكس بكار میرود بايد با مقررات مندرج در ماده 61 تطبيق نمايد.
ماده 66: دستگاه راديو سكپی بايد در محفظه‌ای نصب گردد كه دارای حفاظت كافی بوده و مجهز به وسائلی باشد كه هنگام كار دسترسی به داخل محفظه ممكن نباشد.
ماده 67: حتیالامكان مشاهد صفحه راديو سكپی بايد به‌وسيله آيينه بطور غير مستقيم صورت گيرد و اگر برای ديد مستقيم از شيشه‌های سرب‌دار يا مواد حفاظتی شفاف ديگر استفاده شده باشد بايد حفاظت كافی را تأمين نمايند.
ماده 68: كليه افرادی كه با دستگاه‌های راديوسكپی كار میكنند بايد به وسايل حفاظت انفرادی مجهز باشند.
قسمت ششم - دستگاه‌های پراش (Difraction) اشعه ايكس
ماده 69: محفظه لامپ‌هايی كه در دستگاه‌های پراش اشعه ايكس و وسايل مشابه آن بكار میروند بايد طوری باشد كه شدت اشعه نشتی را در سطح خارجی محفظه هنگامی كه لامپ بطور مداوم در حداكثر ولتاژ و شدت جريان كار میكند يك متر از 100 ميلی رنتگن در ساعت كاهش دهد.
ماده 70: دستگاه‌های پراش اشعه ايكس و وسايل مشابه آن بايد طوری ساخته و نصب و به كار برده شوند كه حفاظت كافی در آنها تأمين شده باشد.
ماده 71: در دستگاه‌های پراش اشعه ايكس برای جذب اشعه پراكنده بايد از دريچه‌های قابل تنظيم كه بتواند از عبور اشعه غير مفيد جلوگيری نمايد استفاده شود و برای جذب اشعه مفيد نيز موانع مؤثری در مقابل اين اشعه تعبيه گردد.
قسمت هفتم - تعيين ضخامت به وسيله اشعه ايكس
ماده 72: كسانی كه با دستگاه تنظيم ضخامت به‌وسيله اشعه ايكس كار میكنند و همچنين كليه افرادی كه در حوالی محل كار اين دستگاه هستند بايد هميشه از حفاظت كافی برخوردار باشند.
ماده 73: هنگامی كه لامپ اشعه ايكس به كار میافتد بايد يك علامت نورانی قابل رويت (چراغ خبر) روشن شود.
قسمت هشتم - چشمه‌های راديواكتيو باز
ماده 74: چشمه‌های راديواكتيو باز اعم از اينكه قادر به ايجاد خطر پرتوگيری خارجی يا داخلی باشند و همچنين تهيه و مصرف و انبار نمودن چشمه‌های باز كه در صنعت به كار میرود مشمول مقررات اين فصل خواهند بود. كارخانه‌های صنايع فلزی و شيميايی كه روی مواد راديواكتيو طبيعی يا سوختهای هسته‌ای كه با مقادير زياد مواد راديواكتيو كار میكنند و همچنين راكتورهای هسته‌ای مشمول مقررات خاص خود خواهند بود.
ماده 75: هيچكس نبايد در معرض پرتوگيری خارج يا داخلی بيش از مقادير مشخص شده در مواد 3 و 4 قرار داده شود.
ماده 76: از نظر انواع عملياتی كه روی چشمه‌های راديواكتيو باز انجام میشود و خطرات ناشی از آن (بر اساس نوع كار، خواص فيزيكی و نوع ماده و مقدار ماده راديواكتيو مورد استفاده و بر حسب ميزان خطر پرتوگيری) بايد كارگاه‌های جداگانه‌ای برای هريك از عمليات زير طبق جدول پيوست در نظر گرفته شود:
الف - انبار كردن (مانند نگهداری محلولهای راديواكتيو)
ب - عمليات خيلی ساده مرطوب (مانند تهيه كردن محلولهای راديواكتيو).
ج - عمليات معمولی (مانند جدا كردن مواد راديواكتيو به طريقه ساده يا معمولی).
د - عمليات پيچيده مرطوب و عمليات ساده خشك (مانند عملياتي كه ممكن است در آن خطر ريختن مايع يا گرد راديواكتيو باشد).
هـ- عمليات خشك و گرد آلود (مانند آسياب و خرد كردن مواد راديواكتيو)
ماده 77: كليه كارگاه‌ها بايد متناسب با نوع عملياتی كه در آنها انجام میشود به وسيله علايم خطری كه به آسانی قابل تشخيص باشد مشخص گردند.
ماده 78: برای اينكه حداكثر غلظت مجاز در اعضاء بدن در حدی باشد كه مجموع پرتوگيری داخلی و خارجی از مقادير مندرج در مواد 3 و 4 و 7 (راجع به خطرات پرتوگيری خارجی و بخصوص پرتوگيری داخلی) تجاوز ننمايد بايد اقدامات حفاظت فردی و جمعی مناسب به عمل آيد.
ماده 79: اقداماتی كه درباره خطرات پرتوگيری خارجی به عمل میآيد بايد مشابه مقررات مربوط به مواد 40 تا 53 در مورد چشمه‌های بسته باشد.
ماده 80: كارگاه‌هايی كه در آنها از مواد راديواكتيو استفاده میشود بايد به وسيله علامت خطر مناسب قابل تشخيص شود.
ماده 81: ديوارها و كف كارگاه و همچنين كليه سطوح و وسايل موجود در آن بايد از مصالح صاف و غير قابل نفوذ و عاری از هر گونه موانع ساخته شده و يا اينكه با مواد صاف و غير قابل نفوذ به نحوی كه تمام منافذ و درزها بطور كامل گرفته شده باشد پوشانيده شده و تميز نگاهداری شود.
ماده 82: غلظت مواد راديواكتيو در هوای محيط كار بايد كمتر از حداكثر مقادير مذكور در ماده 7 باشد.
تبصره1 - هوای محيط كار بايد به‌وسيله دستگاه‌های تهويه مناسب بطور مطمئن تجديدگردد.
تبصره 2 - سيستم تهويه بايد طوری باشد كه بازگشت مجدد هوا ممكن نبوده و هوای خارج شده نتواند كارگاه ديگری را آلوده نمايد.
تبصره 3 - در صورتی كه نتوان غلظت مواد راديواكتيو موجود در هوا را به كمتر از حداكثر مقادير مجاز كاهش داد بايد كاركنان را برای جلوگيری از آلوده شدن جهاز تنفس با وسايل حفاظت فردی مذكور در تبصره ماده 94 مجهز نمود.
ماده 83: برای هر فرد كه با مواد راديواكتيو كار میكند بايد سطح محل كار با ابعاد حداقل 5/0*2/1 متر تخصيص داده شود.
ماده 84: سطح محل كار بايد دارای يكی از شرايط زير باشد:
الف - از يك ماده سخت و صاف و غير قابل نفوذ ساخت شده باشد.
ب - از يك ماده صاف و غير قابل نفوذ پوشيده شده باشد.
ج - دارای سطح سخت با پوششی از يكه ماده جاذب الرطوبه باشد.
ماده 85: كليه كارهايی كه ممكن است موجب آلوده شدن فضای محيط كار به مواد راديواكتيو شوند بايد درمحل‌هايی كه شرايط ايمنی زير درآن تأمين شده باشد انجام گيرند:
الف- در يك‌محفظه مخصوص دستكش دار كه فشار داخلی آن كمتر از فشار خارجی باشد.
ب- دستگاه هواكش‌قوی كه بطور مناسب در نزديك‌محل كار نصب‌شده‌مجهزباشد.
ماده 86: سيستم تهويه بايد دارای شرايط زير باشد:
الف - با مقررات عمومی اين آيين‌نامه مطابقت نمايد.
ب - طوری ساخته شده باشد كه به سهولت بتوان آنرا برای تميز كردن باز نمود.
ج - قسمت خروجی دستگاه تهويه به نقطه مناسب منتهی شود كه شرايط ايمنی لازم در آن رعايت شده باشد و هوای خروجی از يك صافی يا دستگاه جذب كننده عبور داده شود تا از بازگشت مجدد هوای آلوده به محيط كارگاه كاملاً جلوگيری گردد.
د - دستگاه بايد با ساير مشخصاتی كه مورد نظر شخص صلاحيتدار است تطبيق نمايد.
قسمت نهم - حفاظت فردی
ماده 87: روش‌های كار با مواد راديواكتيو و اشعه يونساز بايد قبل از شروع به كار آزمايش شده و مورد تاييد شخص صلاحيتدار قرار گيرد.
ماده 88: روش‌های كار در كارگاه‌ها تا آنجا كه مربوط به خطر پرتوگيری داخلی میشود بايد با مواد 89 تا 97 تطبيق نمايد.
ماده 89: برای افرادی كه با چشمه‌های راديواكتيو باز كار میكنند بايد دستشويی تهيه گردد و اگر خطر آلودگی به مواد راديواكتيو نسبتاً زياد باشد بايد برای آنها حمام و دوش نيز آماده گردد.
ماده 90: پيش از صرف غذا و قبل از پايان كار روزانه بايد دقت كافی جهت استفاده از دستشويی برای كسانی كه با چشمه‌های راديواكتيو باز كار میكنند اختصاص داده شود. اوقات مذكور جزء ساعات كار محسوب میشود.
ماده 91: برای كاركنان بايد حوله يا دستمالهای كاغذی كه پس از استعمال دور انداخته میشود تهيه گردد.
تبصره 1 - زباله دان مخصوصی بايد برای هريك از محل‌های كار تهيه شود تا اينگونه حوله‌ها و دستمالهای استعمال شده را در آن بيندازند.
تبصره 2 - با اين حوله‌ها و دستمالها بايد مانند زباله‌های راديواكتيو قابل اشتعال طبق مفاد اين آيين‌نامه رفتار شود.
ماده 92: بردن و همچنين استفاده از وسايل زير در كارگاه‌هايی كه در آنجا چشمه‌های راديواكتيو باز تهيه يا به كار برده میشود ممنوع است.
الف - خوردنيها و نوشيدنیها و همچنين وسايل خوردن و آشاميدن.
ب - مواد و وسايل مربوط به استعمال دخانيات و انفيه.
ج - كيفهای دستی و وسايل و لوازم آرايش.
د- دستمالهای جيبی بهاستثنای دستمالهای كاغذی كه درماده 91 به آن اشاره شده‌است.
ماده 93: به كاركنان كارگاه‌هايی كه در آنجا چشمه‌های راديواكتيو باز تهيه و يا بكار برده میشود نبايد قبل از انجام آزمايش‌های مربوط به تعيين آلودگی مواد راديواكتيو (روی دستها، بدن و لباس) كه نحوه و نوع آن توسط شخص صلاحيتدار تعيين شده اجازه خروج داده شود.
ماده 94: كارفرما بايد وسايل و لباس كار مناسبی كه برای حفاظت در مقابل خطر آلودگی تهيه و به طرز مشخص علامت گذاری شده باشد در دسترس كاركنان خود قرار دهد.
اين وسايل و لباس‌ها از نظر ايمنی بايد مورد تاييد شخص صلاحيتدار باشد.
تبصره - اگر آلودگی فضای كار را نتوان تا ميزان حداكثر غلظت مجاز كاهش داد بايد از كلاه و ماسك مخصوص كه مجهز به دستگاه تنفس باشد استفاده شود.
ماده 95: در كارگاه‌هايی كه چشمه‌های راديواكتيو باز تهيه و يا بكار برده میشود بايد از كار كردن افرادی كه فاقد لباس حفاظتی هستند جلوگيری به عمل آيد.
ماده 96: كليه لباس‌های حفاظتی بايد بطور مستمر از نظر آلودگی مورد رسيدگی قرار گرفته و تميز نگهداری شود و لباس‌های آلوده به مواد راديواكتيو بايد جدا از لباس‌های ديگر به روشی شسته شود كه مورد تأييد شخص صلاحيتدار باشد.
ماده 97: برای تعويض لباس‌های عادی به لباس كار و برعكس بايد اطاقی مخصوص مجاور اطاق شستشوی بدن آماده گردد تا از آلوده شده لباس‌های عادی جلوگيری شود.
ماده 98: برای اندازه‌گيری ميزان پرتوگيری خارجی در كارگاه‌ها بايد وسايل تشخيص و اندازه‌گيری مناسب (ثابت يا قابل حمل) در دسترس بوده و مورد استفاده قرار داده شود.
قسمت دهم - تشخيص و تعيين آلودگی
ماده 99: در كارگاه‌هايی كه چشمه‌های راديواكتيو باز تهيه يا به كار برده میشود بايد ميزان آلودگی كف كارگاه، ميزكار،دستشويی،اسباب‌ها، وسايل كار و غيره و همچنين هوای محيط كار با وسايل مناسبی كه مورد قبول شخص صلاحيتدار باشد اندازه‌گيری شود.
ماده 100: هنگامی كه كار با چشمه‌های باز همراه با خطر پرتوگيری خارجی باشد كاركنان بايد بطور دائم دتكتورهای فردی (مانند فيلم بچ و اطاقك يونيزاسيون جيبی و غيره) كه منطبق با مقررات مواد 10 تا 30 باشد همراه داشته باشند.
ماده 101: در كارگاه‌هايی كه چشمه‌های راديواكتيو باز به كار برده میشوند بايد وسايل تشخيص و اندازه‌گيری ثابت و يا قابل حمل تهيه و به كار بردهشود تا ميزان‌آلودگی دستها و لباس‌ها و كفش‌هاي همهكاركنان را بطوری كهمورد تاييدشخص صلاحيتدارباشدتعيين نمايد.
ماده 102: تعيين ميزان آلودگی داخلی به مواد راديواكتيو با توجه به درجه خطرات آن و خواست مقام صلاحيتدار بايد در فواصل زمانی مشخص از طريق اندازه‌گيری مستقيم و يا به روش غير مستقيم طبق ماده 21 آيين‌نامه انجام گيرد.
قسمت يازدهم - رفع آلودگی
ماده103: درمواقعی كه آلودگی به مواد راديواكتيو از ميزان حداكثر مجاز كه به‌وسيله مقام صلاحيتدار تعيين شده است تجاوز نمايد بايد روش‌های رفع آلودگی مورداستفاده قرار گيرد.
تبصره - اينگونه روش‌ها و دستورالعملها بايد قبل از شروع كار با چشمه‌های راديواكتيو باز توسط شخص صلاحيتدار تعيين شده باشند.
ماده 104: هر گاه رفع آلودگی بطور كامل و رضايت بخش ممكن نباشد بايد محل آلوده را ترك نمود و اشياء آلوده با نظر شخص صلاحيتدار نگهداری يا از بين برده شوند.
تبصره 1 - ورود اشخاص غير مجاز به اينگونه محل‌ها بايد ممنوع شود.
تبصره 2 - اينگونه محل‌ها بايد به وسيله علايم خطر مخصوص كه به سهولت قابل تشخيص باشند علامت گذاری شوند.
ماده 105: از لباس‌های آلوده نبايد تا حصول اطمينان كامل از برطرف شدن آلودگی آنها استفاده نمود و اگر رفع آلودگی ميسر نباشد بايد با لباس‌های آلوده مانند زباله‌های راديواكتيو عمل شود.
ماده 106: هنگام وقوع آلودگی فردی بايد فوراً طبق دستورالعم‌هايی كه قبلاً توسط پزشك كار و شخص صلاحيتدار تهيه شده و عمل شود در ضمن بايد بلافاصله به شخص مسئول اطلاع داده شود تا هر آينه اقدامات معموله كافی نباشد پزشك كار را از جريان امر مطلع نمايد تاآلودگی را بهحد مجاز تقليلداده و درصورت لزوم آزمايش‌های بعدی را انجام دهد.
قسمت دوازدهم - انبار كردن چشمه‌ها راديواكتيو باز
ماده 107: برای انبار كردن چشمه‌های راديواكتيو باز بايد به منظور كنترل پرتوگيری داخلی و خارجی برابر مقررات اين آيين‌نامه تأسيسات مخصوص احداث شود.
ماده108:برای جلوگيری از خطر آلودگی بهمواد راديواكتيو بايد احتياطات زير به عمل آيد:
الف - تركيبات مواد راديواكتيو كه از نظر شيميايی فعال هستند نبايد در بطريهای شيشه‌ای كه دارای درپوش پيچی يا در شيشه‌ای هستند نگهداری و انبار گردند بلكه بايد از درهای لاستيكی يا چوب پنبه‌ای و يا نظير آنها استفاده شود.
ب - محلولهای پايداری كه محتوی اكتيويته آلفا به ميزان بيش از 5 ميلی كوری يا اكتيويته بتا به ميزان بيش از 50 ميلی كوری باشند و محلولهای ناپايدار با هر نوع و هر درجه اكتيويته بايد در ظروف قابل تهويه نگهداری شوند.
ج - محلولهايی كه درجه اكتيويته آلفای آنها متجاوز از يك ميلی كوری در سانتيمتر مكعب باشد نبايد در ظروف شيشه‌ای نازك نگهداری و انبار شوند.
د - بطريهای محتوی محلولهای راديواكتيو بايد در ظرف لبه دار يا در سطلی به اندازه مناسب گذارده شوند تا در صورت شكسته شدن آنها از پراكندگی محلول جلوگيری شود.
ماده 109: محل انبار كردن چشمه‌های بازی كه قادرند از خود گاز راديواكتيو متصاعد سازند بايد به طور مؤثر تهويه شود.
ماده 110: بايد فهرست كاملی از كليه مواد راديواكتيو انبار شده تهيه‌شده و در محل نگهداري شود.
ماده 111: انبارها بايد در فاصله زمانی منظم مورد بازرسی قرار گيرند.
قسمت سيزدهم - پسمانده‌های مواد راديواكتيو
ماده112: دستوركار مربوط بهدفع پسمانده‌های مواد راديواكتيو بايد قبلاً بر اساس مقررات وضع شده بين‌المللی كه از طرف وزارت كار و اموراجتماعی اعلام میشود تهيه گردد.
تبصره - تحويل گرفتن و يا به كار بردن چشمه راديواكتيو باز موكول به كسب اجازه قبلی از وزارت كار و اموراجتماعی میباشد. صدور اين اجازه منوط به آمادگی كارفرما برای اجرای دستور كار فوق‌الذكر میباشد.
ماده 113: پسمانده‌های جامد راديواكتيو قابل اشتعال و غير قابل اشتعال بايد بطور جداگانه جمع‌آوری و نگاهداری شود.
ماده 114: پسمانده‌های راديواكتيو قابل اشتعال بايد در كوره مناسبی كه از پراكنده شدن مواد راديواكتيو جلوگيری نمايد سوزانده شود و خاكستر باقيمانده از سوزاندن مواد مذكور بايد همراه پسمانده‌های غير قابل اشتعال بطريقی انبار يا دفن شود كه از پراكنده شدن آنها جلوگيری به عمل آيد.
ماده 115: پسمانده‌های راديواكتيو مايع بايد با نظر شخص صلاحيتدار بر حسب اكتيويته ويژه و سميّت ماده راديواكتيو موجود در آنها مجزا و طبقه‌بندی شوند.
ماده 116: تخليه پسمانده‌های راديواكتيو مايع در فاضلاب عمومی بايد منحصراً طبق مقررات وضع شده به‌وسيله وزارت كار و اموراجتماعی انجام گيرد.
ماده 117: پسمانده‌های راديواكتيو مايع غير از آنچه كه در ماده 116 ذكر شده بايد طبق دستور وزارت كار و اموراجتماعی از طريق رسوب‌گيری تغليظ و غيره مورد عمل قرار گيرد و يا موادجامد كه ممكن‌است در نتيجه عمليات فوق بدست‌آيد طبق‌ماده114 رفتار شود.
ماده 118: در مورد پسمانده‌های راديواكتيوی كه بشكل گاز يا آئروسل باشد بايد به يكی از طريق زير عمل كرد:
الف - رها كردن در هوای آزاد بطور مستقيم و يا پس از رقيق كردن آن به شرطی كه خطر پرتوگيری حاصل كمتر از مقادير ماكزيمم مجاز ذكر شده در ماده 7 باشد.
ب- طبقدستورالعملهای وضعشده از طرف‌مقام صلاحيتدار از صافی مناسب عبور داده‌شود.
ماده 119: با پسمانده‌های جامدی كه ازتصفيه فوق‌حاصل‌میشود بايدطبق‌ماده113عمل‌شود.
ماده 120: پسمانده‌های حاصل از كار با چشمه‌های راديواكتيو باز بايد در ظرف مخصوص مناسبی جمع‌آوری و طبق مواد 107 و 111 نگهداری شود.
ماده 121: مفاد مواد 114 تا 120 تنها در مورد پسمانده‌های حاصل از عمليات مذكور در ماده 74 قابل اجرا است.
قسمت چهاردهم - ختم كار با چشمه‌های راديواكتيو باز
ماده 122: هر گاه انبار كردن يا كار با چشمه‌های راديواكتيو باز در محلی پايان يافته باشد آن محل نبايد به منظور ديگری مورد استفاده قرار گيرد مگر با رعايت نكات زير:
الف - كارفرما در مهلت تعيين شده از طرف مقام صلاحيتدار اجازه كتبی برای استفاده از محل به منظور كار جديد كسب كرده باشد.
ب - از كارگاه و وسايل و دستگاه‌های باقيمانده در آن به نحوی كه مورد تأييد مقام صلاحيتدار قرار گيرد رفع آلودگی شده باشد.
ماده 123: هر گاه از وسايل و دستگاه‌هايی كه از انبار يا محل كار خارج شده‌اند طبق استاندارد تعيين شده به وسيله وزارت كار و امور اجتماعی رفع آلودگی نشده باشد نبايد آنها را در قسمت‌های ديگر مورد استفاده قرار داد بلكه بايد با آنها مانند پسمانده‌های راديواكتيو برابر ماده 112 عمل شود.
ماده 124: در پايان كار با چشمه‌های راديواكتيو باز بايد عمل رفع آلودگی طبق توصيه‌های شخص صلاحيتدار انجام گيرد.
قسمت پانزدهم - طبقه‌بندی كارگاه‌ها
ماده 125: كارگاه‌ها و روش‌هايی كه برای انواع مختلف كار طبق جدول پيوست طبقه‌بندی، شده‌اند علاوه بر شرايط عمومی مندرج در آيين‌نامه بايد شرايط مندرج در مواد 126 تا 128 نيز رعايت شود.
ماده 126: كارگاه‌های نوع اول بايد دارای شرايط زير باشد:
الف - ديوارها و كف كارگاه صاف بوده و تميز نگهداری شود.
ب - سطوح كار صاف و غير قابل نفوذ باشد.
ج - به طريق مناسبی مانند آزمايشگاه شيمی تهويه شود.
د - كاركنان بايد از لباس‌های حفاظتی ساده مانند روپوشهايی كه در آزمايشگاههای شيمی يا فلزشناسی به كار میرود استفاده نمايند.
هـ- محل كار بايد متناوباً مورد آزمايش و كنترل قرار گيرد تا در صورت آلودگی سطوح كار به مواد راديواكتيو ميزان و محل آن تعيين شود.
و - كاركنان بايد به وسايل اندازه‌گيری قابل حمل به منظور تعيين پرتوگيری خارجی بدن مجهز باشند و همچنين به وسايل تشخيص آلودگی دسترسی داشته باشند تا در صورت وقوع حادثه دستها و لباس‌های خود را از نظر آلودگی به مواد راديواكتيو آزمايش كنند.
ز - چشمه‌های راديواكتيو در قفسه‌هايی كه دارای حفاظت كافی بوده و تنها برای انبار كردن اين چشمه‌ها به كار میرود نگهداری شوند.
ح - كاهش اكتيويته مواد راديواكتيويته با نيمه عمر كوتاه يا رقيق كردن مواد راديواكتيو بايد به نحوی باشد كه مورد قبول شخص صلاحيتدار قرار گيرد.
ماده 127: كارگاه‌های نوع دوم بايد دارای مشخصات زير باشد:
الف - ديوارها و كف كارگاه دارای پوشش صاف و غير نفوذ باشد.
ب - پوشش‌های سطوح كار طبق نظر مقام صلاحيتدار با نوع عمليات مطابقت داشته باشد.
ج - تهويه به طريقی صورت گيرد كه مواد خطرناك به نحو مطلوب تخليه گردد و بازگشت ذرات راديواكتيو به كارگاه يا سرايت آلودگی به نقاط ديگر امكان‌پذير نباشد.
ماده 128: كارگاه‌های نوع سوم بايد منحصراً اختصاص به كار با مواد راديواكتيو داشته و از ساير محل‌های كار كاملاً مجزا و دارای شرايط زير باشد:
1 - پوشش ديوارها و كف كارگاه و پوشش سطوح كار به نحوی باشد كه زدودن از آنها آسان باشد.
2 - اگر عمليات توأم با ايجاد خطر آلودگی هوای محل كار است بايد در محفظه‌های سربسته‌ای مجهز به صافی كه فشار آن نسبت به هوای خارج كمتر باشد انجام گيرد.
3 - كار با محلولهای راديواكتيو بايد مطابق بند (و) ماده 126 صورت گيرد.
4 - ورود اشخاص مجاز بايد تحت شرايطی خاص نظير آنچه در بندهای 5 و 6 همين ماده به آنها اشاره شده‌است باشد و ورود اشخاص متفرقه ممنوع گردد.
5 - رخت‌كن‌های مخصوص بايد به نحوی تعبيه و در دسترس كاركنان گذارده شود كه از هر گونه آلودگی لباس‌های غير كار جلوگيری به عمل آيد.
6 - برای هر يك از كاركنانی كه در منطقه خطر كار میكنند بايد لباس مخصوص و مشخص تهيه شود به نحوی كه تمام قسمت‌های آن كاملاً بسته بوده و شامل كلاه مخصوص و كفش غيرقابل نفوذ و ساير لوازم باشد. لباس‌های مذكور بايد بطور جداگانه و با احتياط لازم شسته شود.
7 - برای كار در محل‌هايی كه خطر آلودگی وجود ندارد از لباسی كه بطريق ديگری علامت گذارده شده باشد استفاده شود.
8- هرگاه ماكزيمم غلظت مجاز در هوا از حداكثر قابل قبول تجاوز نمايد بايد وسايل مخصوصی نظيرماسك‌های تنفسی و كلاه و لباسمخصوص در اختيار كاركنان قرار داده‌شود.
9- كاركنان بايدهميشه برای پرتوگيری خارجی بهوسايل تشخيصدهنده فوری مجهز باشند.
10 - برای كارگاه‌هايی كه خطر آلوده شدن هوا به مواد راديواكتيو همراه است كارگاه بايد به هواكش مخصوص مجهز بوده و در صورت امكان از محفظه غير قابل نفوذ دستكش‌دار يا ساير وسايل مشابه استفاده شود.
11 - ورود اشخاص غير مجاز به محل‌های كار بايد ممنوع گردد.
12 - لباس‌های حفاظتی بايد شامل لباس كار يكپارچه و بدون منفذ و كلاه مخصوص و كفش و دستكشهای غير قابل نفوذ باشد.
13 - برای جابجا كردن و دستكاری مواد راديواكتيو بايد از وسايل مناسب استفاده شود.
14 - كار با محلولهای راديواكتيو بايد روی سينی لبه‌دار يا ظروف دوگانه‌ای كه يكی داخل ديگری باشد انجام شود تا خطر ناشی از شكستن و يا ريختن به حداقل برسد.
15- كاركنان بايدهمواره وسايل انفرادیبرای اندازه‌گيري پرتوگيري خارجي همراه داشته باشند.
16 - برای انبار كردن مواد راديواكتيو بايد اطاق مخصوص در نظر گرفته شود.
17 - به منظور دفع پسمانده‌های راديواكتيو بايد ظروف مخصوص جداگانه‌ای برای پسمانده‌های راديواكتيو مايع و جامد تهيه شود.
18 - پسمانده‌های راديواكتيو مايع به دو دسته تقسيم میشوند:
الف - مايعاتی كه دارايی فعاليت ويژه كم تا ميزان حداكثر غلظت مجاز در آب آشاميدنی باشد طبق ماده 116 دفع شود.
ب - مايعاتی كه دارای فعاليت ويژه بيشتر هستند بايد به طريقی كه مورد تأييد شخص صلاحيتدار باشد دفع شود.
19 - هر بار كه كاركنان محيط كار را ترك مینمايند بايد آلودگی دستها و لباس‌های آنها تحت كنترل قرار گيرد.
20- مواد راديواكتيو بايد درمحل مخصوص كه دارای پوشش‌های حفاظتی مناسب و سيستم تهويه‌مخصوصیوشرايط مواد107تا111 اين‌آيين‌نامه باشد نگهداری شود.
21 - از بين بردن پسمانده‌های مواد راديواكتيو بايد كاملاً مطابق مواد 112 تا 118 اين آيين‌نامه انجام گيرد.
اين آيين‌نامه مشتمل بر 128 ماده و 19 تبصره در سه فصل و 20 قسمت و يك پيوست به استناد ماده 47 قانون كار تدوين و در چهارصد و چهل و دومين جلسه شورايعالی حفاظت فنی مورخ 15/8/52 به تصويب نهايی رسيد و قابل اجرا است.