خطرات جوشكاری

فهرست

1 – مقدمه

2 – خطرات بهداشتی جوشكاری

1 – 2 – گازها و فیوم ها

2 – 2 – اثرات سوء بهداشتی كوتاه مدت ( حاد )

3 – 2 – اثرات سوء بهداشتی طولانی مدت ( مزمن )

3 – سایر خطرات تهدید كننده سلامتی

1 – 3 – گرما

2 – 3 – نورمرئی ، اشعه های ماوراء بنفش و مادون قرمز

3 – 3 – سروصدا

4 – 3 – آسیبهای عضلانی – استخوانی

4 – خطرات ایمنی جوشكاری

1 – 4 – خطرات الكتریكی

2 – 4 – آتش سوزی و انفجار

3 – 4 – ماشین آلات خطرناك

4 – 4 – عبور ومرور و سقوط

5 – خطرات جوشكاری در محیط های بسته

6 – خطرات گازهای تحت فشار

7 – كاهش خطرات جوشكاری

1 – 7 – كنترلهای مهندسی و روندهای كاری ایمن

1 – 1-7- جایگزینی

2 – 1 – 7 – تهویه

3 – 1 – 7 – حفاظ گذاری

4 – 1 – 7 – اعمال ایمن

5 – 1 – 7- وسایل حفاظت فردی

1 – 5 – 1 – 7 – محافظت از چشم

2 – 5 – 1 – 7 – لباس حفاظتی

3 – 5 – 1 – 7- محافظت از گوش

4 – 5 – 1 – 7 – تجهیزات تنفسی

6– 1 – 7 – كنترل كیفیت هوا

7 – 1 – 7 – معاینات پزشكی

8 – 1 – 7 – آموزش

8 – قوانین و استانداردها

1 – 8 – حدود تماس شغلی

2 – 8 – برچسب ها و سایر اطلاعات

4 – 8 – علائم

5 – 8 – استاندارد جوشكاری OSHA

9 – فن آوریهای جدید جوشكاری

1 – 9 – جوشكاری لیزری

2 – 9 – جوشكاری با پرتوهای الكترونی

3 – 9 – روبوت های جوشكاری

1 – مقدمه :

در عملیات جوشكاری قطعات فلزی با استفاده از گرما یا فشار یا هر دو بهم متصل
می شوند.

لحیم كاری شامل اتصال قطعات یك فلز با فلز یا آلیاژی ( تركیبی از فلزات) پركننده
می باشد كه نقطه ذوب آن از نقطه ذوب فلز اصلی كمتر است كه مواد پركننده ( مثل سرب و كادمیوم ) ممكن است خیلی سمی باشند .

برش فلزات در اثر گرم كردن فلز با شعله و برخورد مستقیم جریانی از اكسیژن خالص روی مسیر برش انجام می شود .بیش از 80 نوع فرایند جوشكاری وجود دارد كه برخی از انواع عمومی تر آن عبارتند از :

جوشكاری قوس الكتریكی – جوشكاری قوس الكتریكی با الكترود دستی (SMAW) – جوشكاری با گاز محافظ با الكترود مصرف شونده (MIG) – جوشكاری با گاز محافظ با الكترود تنگستنی (TIG)- جوشكاری با قوس پلاسما (PAW) و جوشكاری زیر پودری . دربرخی دیگر از روشهای جوشكاری از گاز اكسی استیلن ، جریان برق – لیزر – پرتوهای الكترونی – اصطكاك – امواج ماوراء صوت – واكنش های شیمیایی – گرمای حاصله از گاز سوختنی و روبوت و ........ استفاده می نمایند .

2 – خطرات بهداشتی جوشكاری

1 – 2 – گازها و فیوم ها

«دود » جوشكاری مخلوطی از ذرات بسیار ریز ( فیوم ) و گازها می باشد . بسیاری از مواد موجود در دود جوشكاری مثل كروم ، نیكل ، آرسنیك ، آزبست ، منگنز ، سیلیس ، بریلیوم ، كادمیوم ، اكسیدهای نیتروژن ، فسژن ، اكرولئین، تركیبات فلوراید، مونوكسیدكربن ، كبالت، مس ، سرب ، ازن ، سلنیم و روی بسیار سمی می باشند .

معمولاً گازها و فیوم های جوشكاری از منابع زیر تولید می شوند :

- ماده اصلی یا فلز اصلی تحت جوشكاری یا ماده پركننده مورد استفاده

- پوشش ها و رنگ های روی فلز تحت جوشكاری یا پوشش الكترودها

- گازهای مورد مصرف حاصله از سیلندرها

- واكنش های شیمیایی كه در اثر نور ماوراء بنفش حاصله از قوس الكتریكی و گرما ایجاد می شوند .

- فرایند و مواد مصرفی مورد استفاده

- آلودگیهای موجود در هوا مثل بخارات متصاعد شده از مواد پاك كننده وگریس زدا

نام بردن از تمامی اثرات سوء بهداشتی در اثر جوشكاری بسیار مشكل می باشد ، زیرا ممكن است فیوم ها حاوی چندین نوع ماده مضر باشند ( بسته به عواملی كه در بالا بدانها اشاره شد ) . هریك از تركیبات موجود در گاز یا دود جوشكاری می توانند یك بخش خاص از بدن فرد را تحت تاثیر قرار دهند مثل ریه ها – قلب – كلیه ها و سیستم عصب مركزی. با وجود این كه كلیه جوشكاران در معرض خطر قرار دارند ، ولی افراد سیگاری دچار آسیب های شدیدتری می گردند . تماس با گازهای جوشكاری اثرات كوتاه مدت یا بلند مدت بر سلامتی افراد دارد كه می توان آنها را به صورت زیر شرح داد :

2 – 2 – اثرات سوء بهداشتی كوتاه مدت ( حاد )

تماس با فیوم فلزات ( مثل روی ، منیزیم ؛ مس و اكسید آن ) باعث بروز بیماریی بنام تب فیوم فلز می گردد . علائم این بیماری بین 4 تا 12 ساعت پس از تماس نمایان می شود و شامل احساس سرماخوردگی ، عطش ، تب، دردهای عضلاتی، درد قفسه سینه، سرفه، خس خس كردن، كوفتگی، حالت تهوع و احساس مزه بد در دهان است.

برخی تركیبات موجود در فیوم مثل كادمیوم در مدت زمان كوتاه نیز ممكن است كشنده باشند و گازهای متصاعد شده در فرآیند جوشكاری نیز بسیار خطرناك می باشند. برای مثال اشعه ماوراء بنفش منتشر شده در اثر واكنش با اكسیژن و نیتروژن موجود در هوا، ازن و اكسیدهای نیتروژن تولید می كند. این گازها در مقادیر زیاد كشنده اند و می توانند منجر به التهاب و تحریك بینی و گلو و بیماریهای شدید ریوی گردند.

اشعه ماوراء بنفش تولیدی، با حلالهای هیدروكربنی كلردار مثل تری كلرواتیلن،
1 و 1 و 1 تری كلرو اتان، متیلن كلراید و پركلرواتیلن تركیب می شود و گاز فشژن تولید می نماید. حتی مقادیر بسیار كم فسژن نیز كشنده است، اگر چه علائم اولیه مسمومیت با آن كه شامل سرگیجه، احساس سرما و سرفه است، پس از 5 تا 6 ساعت ظاهر می شود. جوشكاری با قوس الكتریكی نباید هیچگاه در فاصله كمتر از 200 فوت (61 متر) از مخازن حاوی محلولهای گریس زدا انجام شود.

3-2- اثرات طولانی مدت (مزمن)

مطالعه بر روی جوشكاران، افرادی كه با شعله فلزات را برش می دهند و كارگرانی كه در كنار كوره ها كار می كنند نشان می دهد كه خطر ابتلا به سرطان ریه و گاهی اوقات سرطان حنجره و دستگاه ادراری در جوشكاران بیشتر از بقیه است. این موضوع نیز چندان غیر منتظره نمی باشد چرا كه مواد سمی موجود در دود جوشكاری مثل كادمیوم، نیكل، بریلیوم، كروم و آرسنیك موادی هستند كه باعث بروز سرطان ریه می گردند.

ممكن است جوشكاران انواع مشكلات مزمن دستگاه تنفسی را نیز تجربه كنند، همانند: برونشیت، آسم، ذات الریه، امراض ریوی كه در اثر تنفس ذرات فلزی ایجاد می شوند، كاهش ظرفیت تنفسی ریه، سیلیكوزیز (تنگی نفس در اثر تنفس مداوم ذرات حاوی سیلیس) و .... دیگر مشكلات و بیماریهای ناشی از جوشكاری عبارتند از: بیماریهای قلبی، بیماریهای پوستی، افت شنوایی، ورم معده، ورم روده كوچك و زخم معده و روده كوچك. همچنین جوشكارانی كه در معرض فلزات سنگین مثل كروم و نیكل می باشند ممكن است دچار بیمارهای كبدی نیز گردند.

جوشكارانی كه با سطوح دارای پوشش آزبست كار می كنند نیز احتمال دارد به بیماریهای آزبستوز، سرطان ریه و بیماریهای دیگر ناشی از آزبست مبتلا شوند. چنین افرادی باید قبل از آغاز به كار با این مواد، آموزش دیده و از تجهیزات و وسایل حفاظتی مناسب نیز برخوردار باشند.

3- سایر خطرات تهدید كننده سلامتی

1-3- گرما

گرمای شدید و جرقه های ناشی از جوشكاری ممكن است باعث سوختگی شود. جراحات چشمی نیز از تماس با خاكستر داغ، تراشه فلزات، جرقه ها و الكترودهای داغ حاصل
می شود، بعلاوه، تماس طولانی مدت با گرما منجر به استرس حرارتی در فرد خواهد گردید.

جوشكاران بایستی از علائمی همچون خستگی، سرگیجه، كم اشتهایی، تهوع، درد ناحیه شكمی وبیحوصلگی آگاهی داشته باشند. تهویه، جداسازی و ایجاد فاصله مناسب با منبع حرارتی، رعایت فواصل استراحت و نوشیدن مایعات مناسب می تواند افراد را در برابر خطرات مرتبط با گرما محافظت نماید.

2-3- نور مرئی، اشعه های ماوراء‌ بنفش و مادون قرمز

شدت نور متصاعد شده از قوس الكتریكی جوشكاری باعث صدمه دیدن شبكیه چشم می شود، در حالیكه اشعه مادون قرمز باعث آسیب قرنیه و ابتلاء فرد به بیماری آب مروارید خواهد گردید.

نور نامرئی ماوراء‌بنفش حاصل از قوس الكتریكی حتی در زمان بسیار كوتاه (كمتر از یك دقیقه) باعث بیماری برق زدگی چشم می شود. علائم این بیماری معمولاً ساعت ها پس از تماس با اشعه ماوراءبنفش بروز می كند و شامل احساس وجود شن و ماسه در چشم، تاری دید، درد شدید، اشك ریزش از چشم، سوزش و سردرد می باشد.

قوس الكتریكی بر موادو اجسام موجود در محیط نیز اثر داشته و دیگر افراد مجاور محل جوشكاری را نیز تحت تأثیر قرار می دهد. در حدود نیمی از بیماری برق زدگی چشم در افرادی ایجاد می شود كه در محل حضور داشته ولی جوشكاری نمی كنند. افرادی كه دائماً بدون حفاظت مناسب در محیط دارای اشعه ماورء بنفش كار می كنند ممكن است دچار آسیب های دائمی چشم شوند. تماس با اشعه ماوراء بنفش نیز باعث سوختگی پوست
می شود كه شبیه آفتاب سوختگی است و خطر ابتلاء به سرطان پوست را افزایش می دهد.

3-3- سر و صدا

سر و صدای زیاد در محیط ممكن است به سیستم شنوایی آسیب وارد سازد، همچنین عامل ایجاد استرس و فشار خون و یا گاهی بیماریهای قلبی می باشد. كار كردن طولانی مدت در محیط دارای سر و صدای زیاد باعث ایجاد خستگی، حالتهای عصبی و بیحوصلگی افراد می شود.

اگر افرادی در یك محیط پر سر وصدا كار می كنند كارفرما باید از استاندارد سر و صدای OSHAبرای ارزیابی میزان سرو صدا و تعیین زمان مواجهه استفاده نماید . اگر سرو صدا به طور متوسط در هشت ساعت به 85 دسی بل می رسد ، كارفرما باید برای فرد جوشكار گوشی مناسب تهیه كند و سالانه او را تحت معاینات پزشكی قرار دهد .

4_3_ آسیب های عضلانی - استخوانی

در بین جوشكاران شكایت از بیماریهای عضلانی _ استخوانی نظیر صدمات در ناحیه پشت بدن ، درد شانه ، كاهش قدرت ماهیچه ها ، درد مچ ، سفید شدن انگشتان و بیماری ناحیه زانو بیشتر دیده شده است. وضعیت فرد هنگام كاركردن ( مخصوصاً هنگام قرار گرفتن قطعه در بالای سر ، وجود لرزش در حین كار و حمل بارهای سنگین ) نیز در بروز اختلالات و بیماریهای فوق مؤثر است . این مشكلات را با روش های زیر می توان كاهش‌ داد :‌

_ حمل به روش مناسب

_ عدم كار طولانی در یك حالت

_ كار در ارتفاع مناسب

_ استفاده از زیرپایی هنگامی كه فرد به مدت طولانی به حالت ایستاده كار می كند .

_ قرار دادن مناسب ابزار آلات و مواد

_ به حداقل رساندن لرزش در حین كار

4_ خطرات ایمنی جوشكاری

1_4_ خطرات الكتریكی

اگر چه در جوشكاری از برق با ولتاژ كم استفاده می شود ، ولی خطر شوك الكتریكی همچنان وجود دارد ؛‌ شرایط محیط جوشكاری ( مثل محیط های مرطوب ) نیز ممكن است خطر شوك الكتریكی را تشدید كند . گاهی اوقات ممكن است یك شوك ضعیف منجر به سقوط یا حوادثی نظیر آن شود ولی شوك های شدید می توانند حتی سبب ضربه مغزی و مرگ فرد گردند .

برای محافظت از شوك الكتریكی بایستی از دستكش خشك استفاده نمود . همچنین جوشكار باید كفش های دارای كفی یا زیره پلاستیكی بپوشد و یا از یك لایه عایق مثل یك تخته خشك یا كفپوش لاستیكی برای جلوگیری از انتقال جریان برق استفاده نماید .

قطعاتی كه مورد جوشكاری قرار می گیرند و همه قسمت های بدنه وسیله انتقال برق نیز باید اتصال زمین داشته باشند .

روكش نگهدارنده های الكترودها و كابلهای برق بایستی خشك و در وضعیت مناسبی باشند . الكترودها را نباید با دست بدون دستكش یا دستكش خیس یا هنگامی كه فرد روی سطوح خیس یا سطوح دارای اتصال زمین قرار دارد عوض نمود .

2_4_ آتش سوزی و انفجار

حرارت زیاد و جرقه های تولید شده در جوشكاری یا شعله آن می تواند منجر به بروز آتش سوزی گردد و یا اگر جوشكاری در مجاورت مواد قابل انفجار یا قابل اشتعال انجام گیرد احتمال وقوع انفجار وجود دارد .

جوشكاری یا برش فلزات تنها بایستی در مواقعی انجام شود كه مواد قابل اشتعال نظیر ضایعات مواد ، چوب ، كاغذ ، منسوجات مواد پلاستیكی ، مواد شیمیایی و گردو غبارقابل احتراق وجود نداشته باشد ( بخارات می توانند چند صدمتر پراكنده شوند ) .

موادی را كه نمی توان از محیط خارج نمود بایستی با مواد مقاوم در برابر شعله بطور كاملاً محكم پوشاند . درهای عبور و مرور ، پنجره ها ، شكاف ها و منفذها نیز بایستی پوشانده شوند .

هیچگاه روی مخازنی كه حاوی مواد قابل اشتعال یا احتراق هستند جوشكاری نكنید مگر اینكه كاملاً آنها را تمیز نموده و با یك گاز بی اثر پر كرده باشید ، در غیر اینصورت احتمال وقوع انفجار ، آتش سوزی یا پخش بخارات سمی وجود دارد . مخازن دارای مواد ناشناخته باید بعنوان مواد قابل اشتعال یا احتراق در نظر گرفته شوند .

قبل از خروج از محل كار و حداقل سی دقیقه پس از اتمام كار بایستی محیط را ازنظر وجود آتش بازبینی نمود . وسایل اطفاء حریق نیز بایستی در دسترس باشند .

3_4_ ماشین آلات خطرناك

همه ماشین آلات دارای قطعات گردنده را باید حفاظ گذاری نمود تا از گیر كردن مو ، انگشتان یا لباس كارگران در آنها جلوگیری بعمل آید. هنگام تعمیر دستگاه بوسیله جوشكاری یا لحیم كاری ، برق آن بایستی قطع گردد و دستگاه خاموش و قفل شود تا به طور اتفاقی روشن نگردد .

4_4_ عبور و مرور و سقوط

برای جلوگیری از سقوط افراد بایستی ابزارآلات ، ماشین آلات ، كابلها و مواد اضافی دیگر را از محل جوشكاری دور و برای عبور و مرور از خطوط یا ریلهای ایمن استفاده نمود .

5_ خطرات جوشكاری در محیط های بسته

یك محیط بسته محلی است با مساحت كم كه دسترسی به آن محدود است ، همچنین یا تهویه نداشته و یا اینكه جریان هوا در آن كم است . تهویه مناسب برای كار در محیط های بسته ضروری است . در این محیط های كوچك فیوم ها و گازهای خطرناك می توانند خیلی سریع به حد غلظت خطرناك خود برسند.

از آنجایی كه در فر ایند جوشكاری ، اكسیژن هوا به مصرف می رسد ممكن است فرد سریعاً دچار بیهوشی یا مرگ ناشی از خفگی گردد .

همه كارگرانی كه به نوعی وارد این فضاها می شوند چه به صورت معمول و عادی و چه در حالت اضطراری ، بایستی آموزشهای لازم امداد و نجات را دیده باشند ، ماسك های تنفسی همراه داشته باشند ، از وسایل حفاظت فردی مناسب استفاده كنند و روشهای صحیح ورود و خروج به فضاهای بسته را بدانند . توجه به نكات ذیل در مورد فضاهای بسته حائز اهمیت می باشد :

كارگرای كه وارد فضای بسته می شود بایستی مجهز به یك ماسك یا نقاب ، طناب نجات ، و لباس حفاظت فردی حاوی سیستم و دستگاه تنفسی مناسب باشد .

- سیلندرهای گاز و منابع برق جوشكاری را باید در محل های ایمن و در خارج از فضای بسته قرار داد.

- یك امدادگر آموزش دیده و مجهز به وسایل مناسب از قبیل دستگاه اطفاء حریق و وسایل حفاظت فردی بایستی در خارج از فضای بسته قرار داشته باشد تا بتواند در صورت لزوم به كمك كارگر یا نجات وی بشتابد و هر گاه علائمی از وجود مواد سمی یا كاهش هشیاری فرد را در داخل فضای بسته مشاهده نمود سریعاً وی را از محل خارج سازد .

- همه فضاهای بسته را باید از نظر وجود مواد سمی ، قابل اشتعال و یا گازها و بخارات قابل انفجار و میزان اكسیژن موجود بررسی نمود . كنترل كیفیت مداوم جریان هوا طی جوشكاری لازم و ضروری است . ورود كلیه كارگران به مكانهایی كه درصد اكسیژن آن كمتر از 5/19 درصد است ممنوع می باشد ، مگر اینكه ماسك تنفسی حاوی كپسول هوا به همراه داشته باشند .

- هیچگاه از اكسیژن برای سیستم تهویه استفاده نكنید.

- هنگام جوشكاری یا برش حرارتی در فضاهای بسته از تهویه مكانیكی استفاده نمایید.

- همه لوله ها ،‌مجراها و خطوط برق كه به این فضاها اتصال دارند ولی در حال كار نیستند بایستی قطع یا خاموش شوند .

همه كلیدها و شیرهای قطع شده بایستی قفل شوند تا به طور تصادفی روشن نگردند.

- مشعل ها و یا مخازن ذخیره اكسیژن یا گاز كه مورد استفاده نیستند باید از محل خارج گردند .

6- خطرات گازهای تحت فشار

در جوشكاری یا برش با شعله از یك گاز سوختنی و اكسیژن برای تولید حرارت مورد نیاز جوشكاری استفاده می شود .

در این نوع جوشكاری ، هم اكسیژن و هم گاز سوختنی ( استیلن، هیدروژن، پروپان و غیره) به صورت تحت فشار در سیلندرهایی ذخیره می شوند .

استفاده از سیلندرهای تحت فشار ، كارگران را در معرض خطراتی قرار می دهد . استیلن بسیار قابل انفجار است و فقط بایستی با تهویه مناسب و همراه با برنامه تست نشتی مورد استفاده قرار گیرد . اكسیژن به تنهایی قابل انفجار نمی باشد ، ولی در هر حال اگر غلظت آن زیاد باشد بسیاری از مواد حتی آنهایی كه در هوا به سختی می سوزند( مثل گرد و غبارهای معمولی، گریس یا روغن) به راحتی منفجر می شوند . توجه به نكات ذیل در حین كار با گازهای تحت فشار از اهمیت بسیاری برخوردار است :

- همه سیلندرها باید دارای درپوش و رگولاتور باشند .

- فقط از رگولاتورهایی استفاده نمایید كه متناسب با فشار درون سیلندر طراحی شده باشند .

- قبل از جوشكاری و نیز حین انجام آن همه شیرهای كاهش فشار و همه خطوط ارتباطی را كنترل نمایید .

- لوله انتقال اكسیژن را در شرایط مناسب نگهداری و در فواصل منظم تمیز نمایید .

- بست ها و اتصالات باید در شرایط مناسبی باشند و منظماً كنترل گردند .

-سیلندرهای گاز اكسیژن و گاز سوختنی را به طور جداگانه و دور از حرارت و نور خورشید و در جای خشك دارای تهویه مناسب و مقاوم در برابر آتش و حداقل 20 فوت (‌6 متر) به دور از مواد قابل اشتعال مثل رنگ ، روغن یا حلالها نگهداری و انبار كنید.

- پس از اتمام كار شیر سلیندر را ببندید . قبل از اینكه سیلندرها را حركت داده و در انبار قرار دهید ، درپوش محافظتی شیر را روی آن قرار داده و شیر تخلیه را باز كنید تا گاز درون شیلنگ خالی شود .

7- كاهش خطرات جوشكاری

قبل از آغاز جوشكاری لازم است خطرات مختص این عملیات ، شناسایی شوند . این خطرات بسته به نوع جوشكاری ،‌مواد ( فلزات اصلی، پوشش سطح، الكترودها) و شرایط محیط( فضای آزاد یا بسته ) متفاوتند.

همچنین تحقیق و بررسی در مورد برگه های اطلاعات ایمنی مواد (MSDS [1]) جهت شناسایی مواد خطرناك مورد استفاده در جوشكاری و محصولات برش و فیوم های تولیدی بسیار مهم و حائز اهمیت می باشد ، اطمینان حاصل نمایید كه قبل از آغاز كار ، موادی را كه جوشكاری می كنید می شناسید . برخی از فیوم ها همانند موادی كه هنگام جوشكاری سطوح دارای پایه كادمیوم متصاعد می شوند ، می توانند در مدت زمان كوتاهی كشنده باشند . پس از تعیین و شناسایی خطرات ، می توان روش های مناسب كنترلی را بكار گرفت :

1-7- كنترل های مهندسی و روندهای كاری ایمن

1-1-7- جایگزینی

مواد خطرناك را با موادی كه خطر كمتری دارند جایگزین كنید . بدین منظور می توانید :

الف _ از آلیاژ نقره بدون كادمیوم برای لحیم كاری استفاده نمایید .

ب – از الكترود و دستكش های فاقد مواد آزبستی استفاده كنید .

2-1-7- تهویه

بایستی برای از بین بردن فیوم ها و گازهای مضر از تهویه مناسب استفاده نمود . تهویه موضعی[2]كه این گازها و فیوم های مضر را مستقیماً از محل تولید به بیرون هدایت می كند مفید تر می باشد . این عمل را می توان با استفاده از دستگاههای دارای تهویه یا هودهایی كه نزدیك محل جوشكاری نصب می شوند ، انجام داد . سیستم تهویه باید به طور منظم تمیز و بازبینی گردد.

از معابر خروجی سقف ، درها یا پنجره های باز ، فن های سقفی یا فن های نصب شده در كف برای جریان هوا در محل كارگاه بعنوان تهویه عمومی3 استفاده می شود . این سیستم به خوبی تهویه موضعی نبوده و ممكن است باعث پخش ذرات شیمیایی مضر در كارگاه گردد . تهویه عمومی معمولاً در صورتی مفید است كه برای تكمیل تهویه موضعی و در كنار آن بكار رود.

در جوشكاری با گاز محافظ ، تهویه موضعی را می توان با یك فن مكنده انجام داد كه میتواند تماس كارگر را با امواج جوشكاری به میزان 70% كاهش دهد .

هودها و كانالهای خروجی هوا بایستی از مواد مقاوم در برابر حریق ساخته شوند .

3-1-7- حفاظ گذاری

از دیواره هایی با پوشش مناسب جهت حفاظت افراد دیگری كه در محل كار حضور دارند در برابر امواج جوشكاری، گرما و پاشش ذرات داغ استفاده نمایید .

كابین یا اتاقك جوشكاری باید دارای رنگ با روكش مات باشد كه امواج ماوراء بنفش را منعكس نكند (مشابه پوشش هایی كه دارای اكسید تیتانیوم یا اكسید روی می باشند )

صفحات اكوستیك ما بین كارگر و منبع صوت قرار دهید تا میزان سر و صدا را كاهش دهد و یا اینكه ماشین آلات را در محل محصوری قرار دهید .

4-1-7- اعمال ایمن

اگر مراحل كاری را اصلاح كرده و یا اعمال حفاظتی زیر را انجام دهید خطرات موجود كاهش می یابند . بعنوان مثال :

-بخش های پوشش دار یا رنگ شده را جوشكاری نكنید ، در صورت امكان قبل از جوشكاری همه پوشش ها و رنگ های روی سطوح را پاك نمایید .

-یك ظرف آب زیر دستگاه برش با قوس پلاسما قرار دهید تا میزان سر و صدا و فیوم كاهش یابد .

- هنگام جوشكاری یا برش در موقعیتی قرار گیرید كه سر شما در معرض جریان فیوم ها نباشد .

- قبل از اتصال قوس الكتریكی و یا روشن كردن شعله اطمینان حاصل نمایید كه همه مواد قابل احتراق و اشتعال از محل دور شده اند .

- اطمینان حاصل نمایید كه ابزار آلات و قطعات سالم باشند و شیلنگ ها و روكش های عایق پاره را تعویض نمایید.

- محوطه جوشكاری را عاری از ماشین آلات یا ابزار اضافی كنید تا خطر تصادم یا سقوط كاهش یابد .

- شما می توانید با استفاده از پایین ترین آمپر قابل استفاده و نگهداری الكترود به صورت قائم و تا حد ممكن نزدیك به محل جوشكاری تولید فیوم را به حداقل برسانید .

- جوشكاری با قوس الكتریكی را نباید در فاصله كمتر از 200 فوتی (‌61 متری ) از حلال ها یا مواد چربی زدا انجام داد .

5-1-7- وسایل حفاظت فردی

تجهیزات و وسایل حفاظت فردی باید در كنار كنترلهای مهندسی و اقدامات ایمنی و پیشگیرانه بكار روند نه اینكه جایگزین آنها گردند .

1-5-1-7- محافظت از چشم

در كلیه عملیات جوشكاری حفاظت از چشم ها ضروری می باشد تا آنها را از نور ، گرما ، ‌اشعه ماوراء بنفش و پرتاب جرقه ها محافظت نماید . برای حفاظت بهتر ، از ماسك های پوششی صورت یا كلاه ایمنی به همراه عینك استفاده نمایید . هنگامی كه ماسك حفاظتی را از روی صورت بر می دارید برای جلوگیری از پرتاب ذرات به چشم ها ، سرخود را كج نگاه داشته و چشمانتان را ببندید.

در مورد جوشكاری یا برش با قوس الكتریكی ، جوشكاری با گاز اكسید كننده ، لحیم كاری و یا برش ، كلاههای ایمنی، عینك و دیگر وسایل حفاظتی باید دارای فیلتر و یا لنزهای مخصوص باشند .

استاندارد OSHAبیان می دارد كه كارگرانی كه عملیات جوشكاری یا برش انجام می دهند باید با لنزها یا فیلترهایی مطابق با جدول 1 محافظت شوند :

جدول 1 – لنزها و فیلترهای محافظ چشم

2-5-1-7- لباس حفاظتی

لباس محافظی كه جوشكاران و افراد نزدیك به محل جوشكاری باید بر تن داشته باشند شامل موارد زیر است :

دستكش مقاوم در برابر آتش ، كلاه ، كفش های ایمنی دارای پنجه حفاظت شده ، پیش بند چرمی ، سپر حفاظتی صورت ، لباس كار مقاوم در برابر شعله ، عینك حفاظتی ، كلاه ایمنی گتر یا چكمه ساق دار .

لباس محافظ باید از پشمی ساخته شود كه به آسانی شعله نمی گردد و یا از پارچه های كتانی مخصوص باشد . آستین و یقه لباس بایستی بسته و شلوار و بلوز نیز بدون لبه دوبل یا برگردان باشد . استفاده از كلاه ایمنی محكم نیز لازم بوده و جوشكاران باید از
هلمت های ایمنی همراه با لنزهای فیلتری مناسب استفاده كنند نه اینكه صفحاتی را به عنوان نقاب در دست بگیرند . در زمانی كه جوشكاری در بالای سر فرد انجام می شود ، محافظت بیشتری لازم است مثل پوشش شانه كه مقاوم در برابر آتش باشد ، پیش بند ، سربند ، گتر و لباس كار .

از آنجایی كه جوشكاران با مواد سمی سر و كار دارند ، كمدهایی باید تهیه شود تا لباس كار آنها جدا از لباس های معمولی نگهداری گردد . لباس كار باید توسط كارفرما به
خشك شویی فرستاده شود . حمام و رختكن نیز باید در نظر گرفته شود تا كارگران بتوانند در پایان كار لباس های خود را تعویض نمایند .

3-5-1-7- محافظت از گوش

از حفاظ گوش یا گوشی های محافظ ( ایرپلاك4 یا ایرماف 5) باید هنگام كار در سر و صدای زیاد استفاده نمود . همچنین هنگامی كه در فضا بارش و پاشش جرقه وجود دارد كه ممكن است این جرقه ها وارد گوش شود ، استفاده از گوشی ضروری است.

4-5-1 -7- تجهیزات تنفسی

تجهیزات تنفسی باید مخصوص محیط های خطرناك بوده و مطابق با استانداردOSHAتنظیم ، نظافت ، نگهداری و انبار گردند . بعلاوه كارگران باید در مورد نحوه استفاده صحیح از این وسایل آموزش ببینند . سازمان NIOSH 6عنوان می كند كه در مكانهایی كه مواد سرطان زا وجود داشته و غلظت آن قابل اندازه گیری باشد و یا در هر شرایطی كه برای سلامتی افراد خطرناك باشد ، بایستی از این وسایل تنفسی استفاده نمود . هنگام جوشكاری در فضاهای بسته نیز استفاده از وسایل تنفسی مجهز به كپسول اكسیژن ضروری می باشد ، زیرا احتمال كاهش غلظت اكسیژن در هوا وجود دارد .

6-5-1-7- كنترل كیفیت هوا

كنترل كیفیت هوا برای تعیین مقادیر مواد خطرناك و سر و صدای موجود در مناطقی كه جوشكاری انجام می شود صورت می پذیرد .

7-5-1-7- معاینات پزشكی

به علت ازدیاد انتشار مواد خطر ناك در فضای اطراف جوشكاری NIOSHپیشنهاد
می كند كه همه كارگرانی كه در معرض فرایند جوشكاری هستند حداقل سالی یكبار تحت معانیات پزشكی قرار گیرند و علاوه بر آزمایشات عادی و معمولی شش ها ، پوست ، چشم، قلب و شنوایی آنها نیز مورد معاینه قرار گیرد .

8-5-1-7- آموزش

همه جوشكاران باید در مورد استفاده ایمن از وسایل و انجام اعمال ایمن و نحوه كار در شرایط اضطراری آموزش ببینند .

8 – قوانین و استانداردها

OSHAاستانداردهایی دارد كه بسیاری از جوانب جوشكاری از قبیل جوشكاری ایمن ، جوشكاری در فضاهای بسته ، نگهداری گازهای تحت فشار ، ایمنی وسایل برقی ، اطفاء حریق ، تهویه ، وسایل حفاظت فردی و آموزش كارگران را در بر می گیرد .

آنچه در زیر می آید خلاصه ای از شرح وظایف و مقرراتی است كه به جوشكاران مربوط می شود . البته همواره بر شرایط كار ایمن قبل از انجام جوشكاری تاكید می شود .

1-8- حدود تماس شغلی

OSHA در مورد كل تركیب دودهای جوشكاری استانداردی ارائه نكرده، ولی برای هریك از مواد تشكیل دهنده دودها استانداردهایی تنظیم نموده است. تهویه عمومی یا موضعی بایستی تعبیه شود تا بتوان حدود فیوم های سمی، گازها یا گردوغبارات را به حد مجاز تعیین شده توسط OSHA رساند.

سازمان NIOSH بیان كرده است كه جوشكاران در هرحال در معرض خطرات ناشی از گازهای جوشكاری هستند، حتی هنگامی كه غلظت هریك از عناصر تشكیل دهنده آنها كمتر از حد مجاز ارائه شده توسط OSHA باشد. این سازمان توصیه كرده است كه با روندهای كاری صحیح و كنترلهای مهندسی، میزان انتشار گازهای جوشكاری به حداقل ممكن رسانده شود.

2-8- برچسب ها و سایر اطلاعات

براساس استاندارد OSHA در مورد آگاهی از خطرات ( 29 CFR1910,1200( قانون حق دانستن) ، كلیه مخازن حاوی فلزات پركننده، الكترودها و مواد كمك ذوب، بایستی
برچسب هایی برای آگاهی جوشكاران داشته باشند كه نشان دهد در فرایند جوشكاری فیوم ها و گازهای خطرناك تولید می شود. فلز پایه كه جوشكاری روی آن انجام می شود و ممكن است پوششی هم از مواد سمی داشته باشد نیز باید برچسب داشته باشد (مثل رنگ، سرب، جیوه). مواد جوشكاری حاوی مواد سرطانزا نیز باید برچسبی داشته باشند كه بیانگر سمی بودن گازهای متصاعد شده از این مواد سرطانزا باشد. كارفرما بایستی برگه اطلاعاتی ایمنی مواد (MSDS) را برای همه این مواد خطرناك تهیه كرده و در دسترس جوشكاران قرار دهد. این برگه ها بایستی حاوی اطلاعاتی در مورد عناصر شیمیایی، محصولات خطرناك حاصله از تجزیه مواد حین جوشكاری، روش های ایمن حمل مواد، اعمال حفاظتی و روش های مؤثر كمك های اولیه و اثرات مواد جوشكاری بر سلامتی باشد.

4-8- علائم

استاندارد OSHA (14529 CFR1910.) بیان می دارد كه علائم مورد استفاده بایستی كارگران را از خطرات منجر به جراحت یا آسیب آگاه سازد. این علائم باید در محل جوشكاری نصب شوند و به عنوان كمكی برای یادآوری به كارگران در استفاد از وسایل حفاظتی باشند، همچنین باید به كارگران گوشزد كنند كه ممكن است در اثر نگاه كردن به قوس جوشكاری چشم هایشان آسیب ببیند.

5-8- استاندارد جوشكاری OSHA

الزامات اطمینان بخش از ایمنی عملیات جوشكاری، برش و لحیم كاری در استاندارد
29 CFR1910.252 آمده است. در زیر تعدادی از الزامات انتخاب شده از این استاندارد بیان گردیده است:

- سیلندرهای گاز تحت فشار باید دور از رادیاتور و دیگر منابع گرمایی نگهداری شوند و بایستی به صورت قائم دریك محیط خشك و دارای تهویه مناسب و حداقل 20 فوت (6متر) دور از مواد قابل اشتعال مثل روغن انبار گردند. سیلندرها باید دور از بالابرها، پله ها و محل های دیگری كه احتمال سقوط، ضربه خوردن یا آسیب دیدن وجود دارد، قرار گیرند.

- قبل از آغاز به كار، سیستم های لوله كشی باید آزمایش شوند و در فشار 5/1 برابر حداكثر فشار كاری در مقابل گاز غیرقابل نفوذ باشند.

- سیستم های لوله كشی در حال كار نیز باید با وسایل كاهش دهنده فشار محافظت گردند.

- ترك هایی كه نشان دهنده نشتی، سوختگی، پارگی یا عیوب دیگر در لوله كشی ها
می باشند، باید تعمیر یا تعویض گردند.

- جوشكاران یا افرادی كه عمل برش را انجام می دهند باید در مورد استفاده ایمن از تجهیزات و فرایندهایی كه انجام می دهند آموزش ببینند.

- هریك از جوشكاران باید در اطاقك های جداگانه قرار گیرند یا با صفحات غیر قابل اشتعال كه با یك روكش دارای انعكاس كم مثل اكسید روی پوشیده شده اند، یا دارای لامپ سیاه هستند (برای جذب تشعشات ماوراء بنفش) جدا گردند.

افراد دیگری كه در مجاورت محل های جوشكاری هستند نیز بایستی با صفحات غیر قابل اشتعال یا مقاوم در برابر شعله جداگردند و یا اینكه ملزم به استفاده از عینك های حفاظتی مناسب باشند. در این اطاقك ها جریان هوا باید در كف وجود داشته باشد.

- همه شعله های متحرك خطرناك در نزدیكی محل جوشكاری باید به یك محل امن برده شوند و اگر اینكار ممكن نیست برای جلوگیری از پرتاب و انتشار جرقه، گرما و خاكستر آن از دیواره های حفاظتی استفاده شود.

- تجهیزات اطفاء حریق مناسب باید به صورت آماده به كار در محل وجود داشته باشد.

- در محلهایی كه جوشكاری انجام می شود احتمال تبدیل شعله كوچك به حریق های بزرگ وجود دارد، زمان سنج تشخیص دهنده آتش لازم است. این وسیله باید طوری تنظیم شود كه حداقل نیم ساعت پس از پایان جوشكاری نیز بتواند هر نوع شعله را شناسایی و خاموش كند.

- عملیات جوشكاری، برش یا كارهایی كه در دمای بالا انجام می شوند نباید در مخازن، بشكه ها و تانك ها صورت گیرد مگر اینكه كاملاً تمیز شده باشند. (تمیز كردن با یك گاز بی اثر ارجحیت دارد).

- از وسایل حفاظت چشم باید طی همه عملیات جوشكاری یا برش با قوس الكتریكی، جوشكاری با گاز، برش با اكسیژن، جوشكاری مقاومتی یا لحیم كاری استفاده گردد.

- هرجا كه لازم است جوشكار از میان یك منهول یا ورودی كوچك وارد فضای بسته شود، باید یك امدادگر در بیرون محل حضور داشته باشد كه آگاه به روش های امداد و نجات بوده و در همه حال جوشكار را زیر نظر داشته باشد تا در مواقع لزوم به كمك او بشتابد.

- برای تمیز كاری سطوح هنگامی كه تركیبات فلوئور، روی، سرب، بریلیوم، كادمیوم و جیوه درمحل وجود دارند و یا هنگام برش ورق های استنلس استیل، تهویه مناسب یا وسایل تنفسی در فضاهای بسته لازم است.

- برچسب های هشدار دهنده برای فلزات پركننده در لحیم كاری كه حاوی كادمیوم
می باشند و فلاكس های حاوی تركیبات فلوئور لازم است.

9- فن آوریهای جدید جوشكاری

تكنولوژیهای جدید جوشكاری مثل جوشكاری با لیزر یا پرتوهای الكترون، خطرات جدیدی را به محیط جوشكاری وارد كرده اند. هنگام انجام این گونه جوشكاریها در نظر گرفتن ملاحظات خاصی لازم و ضروری می باشد.

1-9- جوشكاری لیزری

در جوشكاری با لیزر از پرتوهای متمركز نور برای انجام جوشكاریهای خیلی دقیق استفاده می شود. خطرات عمده این نوع پرتوهای قوی در مورد چشم می باشد كه ممكن است باعث كوری افراد شوند به همین دلیل استفاده از وسایل حفاظتی چشم لازم است.

در مورد سطوح منعكس كننده نیز بایستی دقت بیشتری نمود، لذا هم پرتوهای اولیه و هم پرتوهای انعكاس یافته بسیار خطرناك می باشند.

2-9- جوشكاری با پرتوهای الكترونی

در این روش از یك پرتو متمركز شده الكترونی برای انجام جوشكاریهای بسیار دقیق و با نفوذ زیاد استفاده می شود. به علت تولید اشعه ایكس به عنوان محصول جانبی، این جوشكاری باید دریك فضای بسته و سرپوشیده با سرب یا مواد مناسب دیگر انجام شود. همه درها و منافذ ورودی باید به طور مناسب آب بندی و درز بندی و متناوباً كنترل شوند تا از نشت و انتشار اشعه ایكس به بیرون جلوگیری به عمل آید. كاربران باید از دستگاههایی استفاده كنند كه تماس و برخورد اتفاقی اشعه ایكس را آشكار سازد. همچنین در این گونه موارد ولتاژ بالا خطر برق گرفتگی ایجاد می كند.

2-9- روبوت های جوشكار

دربسیاری از صنایع به جای كارگر از روبوت های جوشكار در خطوط مونتاژ استفاده می شود. این امر كارگران را از خطرات دور می سازد ولی باعث كاهش اشتغال افراد
می گردد. بعلاوه ممكن است كارگران توسط همین روبوت های جوشكار دچار آسیب گردند.

[1]MSDS:Material safety Data sheet

local exhaust ventilation [2]

General ventilation 3

Ear plug4

ar muf 5

موسسه ملی ایمنی و بهداشت حرفه ای آمریكا

NIOSH=National Inistitute for Occupational Safety and Health6