راهکارهای مناسب جهت افزایش ضریب ایمنی و کنترل ضایعات پیمانکاران

مقدمه

در سالهای اخیر بکار گیری بخش خصوصی به عنوان بازوان اجرائی شرکتهای توزیع از سرفصل های سیاست این شرکتها بوده و از طرفی با وجود عملیاتی شدن این موضوع در برخی از زمینه ها متاسفانه آنگونه که شایسته بخش خصوصی است ازسوی شرکتهای توزیع به آنها توجه نشده است .

همه ساله حوادث گوناگونی در بخش خصوصی صنعت برق روی میدهد و خسارات جانی ومالی متعددی به بار میآید .جهت پیشگیری از وقوع حوادث , ابتدا میبایست علل حوادث را بررسی و پردازش نمود تا از تکرار حوادث مشابه جلوگیری گردد.

از جمله مدلهایی که به بررسی علل حوادث میپردازد مدل سیستمی میباشد.باپیشرفت نظریه سیستمها برخی از محققین علوم ایمنی , حوادث را در قالب سیستمی شبکه بیان نموده اند دراین مدل شبکه انسان- ماشین –محیط مطرح گردیده , که نظام انسان – ماشینی نامیده میشود

دراین سیستم در صورت کار صحیح کل شبکه و نظام نتیجه مطلوب حاصل خواهد شد و در صورت عدم کارکرد صحیح هر یکاز سه عامل فوق الذکر حادثه بوجود خواهد آمد . در این مقاله سعی میگردد بر اساس مدل مذکور ابتدا نقش عوامل موثر در بروزو پیشگیری از بروز حوادث مشخص گردیده و سپس راهکارهایی جهت افزایش ضریب ایمنی و کنترل ضایعات پیمانکاران ارائه گردد.و در انتها یکی از روش های آماری جهت بررسی وضعیت ایمنی پیمانکاران ارائه میگردد. جایگاه فعلی بخش خصوصی از لحاظ ایمنی و کنترل ضایعات1تا کنون فرهنگ رعایت موارد ایمنی از دیدگاه بخش خصوصی با توجه به عدم بسترسازی مناسب از سوی شرکتهای توزیع نتوانسته است جایگاه مناسبی در فعالیتهای این بخش کسب نماید. در این دیدگاه , ایمنی و کنترل ضایعات صرفاً هزینه سازبوده و کاهش سرعت اجرای طرحهای در دست اقدام را در بر خواهد داشت .در این قسمت مولف , با معرفی نقش سه عنصر مدیریت ,پرسنل اجرائی و تجهیزات در بروزو پیشگیری از حوادث سعی دارد نقش عناصر فوق را بعنوان عناصر کلیدی در بروزو پیشگیری از وقوع حوادث تشریح نماید . 1_1.نقش مدیریت بخش خصوصی در بروز وپیشگیری از حوادث بادر نظر گرفتن وظایف مدیریت بخش خصوصی که شامل (برنامه ریزی –ساماندهی –هماهنگی –رهبری –کنترل و نظارت )میباشد بدیهی است در صورت فقدان هر یک از موارد مذکور بخش خصوصی دچار چالشهای اساسی میگردد. در بخش توزیع, شرکتهای خصوصی شاغل عمدتاً دارای معضلاتی بوده که عبارتنداز

: 1_1_1.از دیدگاه فتی و اجرائی: غیر متخصص وغیر فنی بودن مدیران بخش خصوصی . واگذاری مسئولیت به افراد بی تجربه و غیر فنی. عدم توجه به بازرسی و کنترل ضایعات

. 1_1_2.از دیدگاه آموزش و گزینش : عدم توجه به آموزش فنی و ایمنی پرسنل اجرایی. نبود سیستم گزینش مناسب در بخش خصوصی جهت انتخاب صحیح پرسنل اجرایی

. 1_1_3.از دیدگاه اقتصادی: چند شغله بودن مدیران بخش خصوصی . نبود فرهنگ سرمایه گذاری در ایمنی . عدم توانایی رقابت در بازار و زیان دهی . واگذاری پروژه برنده شده در مناقصه به شرکتهای دست دوم فاقد صلاحیت. کارفرمایان با دیرکرد ارسال بیمه کارگری موجبات تضییع حقوق آنان را فراهمآورده و این امر باعث کسری مدت زمان پرداخت بیمه کارگران میگردد

. 1_1_4.از دیدگاه ایمنی و کنترل ضایعات عدم توجه به نگهداری صحیح تجهیزات ویراق آلات . عدم توجه به خرید لوازم و ابزارهای صحیح ایمنی پیمانکاران. عدم توانایی برآورد ( متره) طرح در دست اقدام. عدم توانایی در تخمین زمان مورد نیاز اجرای طرح. فرار از قیود نظارتی قرارداد. بدیهی است بخش خصوصی در صورت برخورداری از مدیریت توانا , فارغ از مواردفوق , میتواند نسبت به شناخت مشکلا ت اجرایی و ارائه راهکارهای مناسب ورفع موارد مذکور اقدام نماید و در نتیجه زمینه های بروز حوادث کاهش مییابد 1_2.نقش پرسنل اجرائی بخش خصوصی در بروز و پیشگیری از حوادث در بخش خصوصی مدیران جهت کاهش هزینه ها در تلاشند از پرسنلی با حقوق و مزایایی پایین تراستفاده نمایند.بدیهی است افرادی با تخصص و آموزش دیده , طلب اجرت بالاتررا نموده و در صورت عدم نظارت کافی در حین اجراء , این شرکتها تمایل دارنداز پرسنل و کارگرانی حتی در سطح روز مزد استفاده نمایند.در مجموع بخش کارگری با شرایط ذیل زمینه ساز بروز حوادث خواهند بود 1_2_1.از دیدگاه فنی و اجرائی عدم شناخت کارگران غیر فنی از شبکه برقدار و یا بی برق (تحویل گرفتن شبکه بدون نصب اتصال زمین موقت در طرفین محل کارجابجایی خودسرانه محلهای پیکتاژ شده

1_2_2.از دیدگاه آموزش عدم اطلاع کارگران آموزش ندیده از استانداردهای توزیع افزایش دوباره کاری در اجرای طرحهای توزیع

1_2_3.از دیدگاه اقتصادی افزایش هزینه اجرای طرح با دوباره کاریها ی حاصلاز عدم اطلاع درگیری فکری و فشار اقتصادی ناشی از پایین بودن سطح درآمد

1_2_4. از دیدگاه ایمنی و کنترل ضایعات پوشش نامناسب و غیر ایمن در محل کار(عدم استفاده از لباس کار مناسب) دپوی نامناسب تجهیزات و یراق آلات عدم رعایت حریم خطوط توزیع در حین کار خصوصیات شخصیتی کارگران منجمله بیباکی کم حوصلگی و سن بالا و پیری و خصوصیات جسمی نبود فرهنگ استفاده ازابزار ایمنی عدم ثبات کاری و موقت بودن فعالیت اجرائی کار عدم اطمینان ازحمایت بخش خصوصی در طی دوره درمان ناشی از سوانح کار هر گونه قطع و وصلخودسرانه شبکه توزیع عدم بکارگیری علائم هشدار دهنده در حین پهن نمودن سیمشبکه در مسیر عبور و مرور خودروها و عابرین پیاده ترس از دست دادن موقعیتکاری , بعضاً سبب میگردد کارگران با فشار کاری بیش از حد تحملشان برخوردنماید

1_3.نقش تجهیزات در بخش خصوصی در بروز حوادث در سال 1930 فلسفهایمنی هنریچ مطرح شد “دستگاهها حادثه آفرین نیستند بلکه فاکتور انسانی استکه حادثه آفرین است”, لذا همچنانکه در مباحث قبلی مطرح گردید , عاملانسانی با بکارگیری تجهیزات فرسوده و یا غیر استاندارد زمینه های بروزحوادث را فراهم میآورندبخش خصوصی در تلاش است با کاهش هزینه ها و گریز از قیود هزینه ساز قرارداد , نسبت به کاهش هزینه ها و افزایش سود اقدام نماید این نگرش اقتصادی سبب میگردد

: 1_3_1.از دیدگاه اقتصادی بکارگیری تجهیزات ارزان قیمت عدم بکارگیری ازخودرو آماده در محل کار کاهش زمان اجاره ماشین آلات سنگین و بالا بردنسرعت اجرای کار(بعنوان مثال در کانال کنی این امر موجبات صدمه زدن بهتاسیسات زیر زمینی شهری میگردد) عدم بکارگیری از وسایل هشدار دهنده مناسبدر محل کار جابجایی کارگران با خودروهای باربری 1_3_2.از دیدگاه فنی عدماستفاده از جرثقیل با تناژ مناسب جهت نصب تیر عدم بکارگیری زنجیرمخصوص جهتجابجایی تجهیزات با جرثقیل عدم بکارگیری بالابر جهت نصب تجهیزاتی که نصبآنها نیاز به بالابر دارد همانطوریکه در ابتدای مقاله مطرح گردید در مدلسیستمی نقس انسان و ماشین توأماً در بروز حوادث موثر بوده و در مطالعاتمیزان ایمنی بخش خصوصی , میبایست با دید علمی و آماری با مطالعه حوادث رخداده نسبت به بررسی ریشه های حادثه اقدام نمود . در ادامه مقاله نقش شرکتهای توزیع و اداره کار به عنوان اهرمهای تنبیه وتشویق بخش خصوصی بررسی میگردد 2.ارائه راهکارهای افزایش ضریب ایمنی بخش خصوصی 2_1.نقش شرکتهای توزیع در پیشگیری از حوادث در بخش خصوصیشرکتهای توزیع بعنوان کارفرمای بخش خصوصی مطابق قانون کار و قراردادهایتنظیم شده با بخش خصوصی تمایل دارند تا جائیکه ممکن است قیود دارایبارحقوقی قرارداد را , به پیمانکار محول نموده و از مفاد مسئولیت زا گریزنماینداز سوی دیگر شرکتهای توزیع خود پیمانکار شرکتهای برق منطقه ای بوده و بافرض اعتبار ثابت دولتی , مایلند با کاهش مبلغ ریالی قراردادهای خود با بخشخصوصی , حجم عملیات بیشتری را واگذار نمایند راهکارهای پیشنهادی در خصوصافزایش ضریب ایمنی توسط شرکتهای توزیع در بخش خصوصی از چهار دیدگاه , بهشرح ذیل پیشنهاد میگردد

: 2_1_1.از دیدگاه بستر سازی

2_1_2. از دیدگاه آموزش و نظارت

2_1_3. ازدیدگاه اقتصادی

2_1_4.از دیدگاه اجرائی

2_1_1.از دیدگاه بستر سازی ارزشیابی ایمنی بخشخصوصی و تعیین شرکتهای پیمانکاری نمونه ایمنی در هرسال در سطح شرکت دعوتاز بخش خصوصی جهت شرکت در همایشهای ایمنی و لحاظ نمودن زمان جهت ابرازنظرات این بخش هماهنگی با ادارات کار در خصوص بازدید های نظارتی از فعالیتبخش خصوصی و درصورت عدم رعایت ایمنی , تهیه اخطار و ارسال رونوشت به ادارهکار لحاظ قیودی در قرارداد جهت کسر مبلغی از قرارداد در صورت عدم رعایتموارد ایمنی آموزش مکرر پرسنل اجرایی بخش خصوصی با برگزاری دوره های مدونتهیه و تدوین دستورالعملها و جزوات ایمنی تهیه و تکثیر فرمهایی جهت بررسیشرایط روحی کارگران شاغل در محل کار گزینش افراد متقاضی در دوره سیمبانیشبکه های هوایی تعریف بندی در قرارداد جهت پیش پرداخت برای تجهیز کارگاه وتهیه تجهیزات ایمنی مورد نیاز طرح با بخش خصوصی تعریف گردش کار مناسب دررعایت نکات ایمنی توسط پیمانکاران در سیستم تضمین کیفیتبا توجه به اقدامات شایسته در شرکتهای توزیع در خصوص برونسپاری و بکارگیریپیمانکار , متاسفانه دیدگاه پیمانکار ستیزی در لایه هایی از شرکت هایتوزیع وجود دارد که میبایست فرهنگ مناسب جایگزین گردد

2_1_2. از دیدگاهآموزش و نظارت سرکشی و بازدید از محل کار گروه اجرائی افزایش ناظران جهتبازدید مستمر از محل کار بخش خصوصی بکارگیری روشهای آماری در تعیین صلاحیتایمنی پیمانکاران که در انتهای مقاله به آن اشاره میگردد برگزاری دوره های آموزش سیمبانی شبکه های هوایی با همکاری سازمان فنی وحرفه ای بکارگیری سیمبانهای آموزش دیده حداقل به مدت محدود همراه باگروههای تعمیرات شرکت های توزیع جهت آموزش عملی

2_1_3. ازدیدگاه اقتصادی پیش بینی و تعیین نرخ معقول اجرای طرحهای توزیعشایسته است شرکتهای توزیع با توجه به توان مالی که در اختیار دارند , نسبتبه ساخت ,بررسی و معرفی تجهیزاتی که با تکیه بر فن آوری روز میتواند نقشموثری در ارتقاء ایمنی کارگران ایفاء نماید اقدام ورزند 2_1_4.از دیدگاه اجرائی فشار بر پیمانکاران در بازه های زمانی , همانندپایان سال جهت بستن پروژههای در دست اقدام , میتواند زمینه ساز بروز حوادثباشد

2_2.نقش ادارات مهندسی و نظارت شرکتهای توزیع در پیشگیری از حوادث در بخشخصوصیادارات مهندسی و نظارت بعنوان ناظرین و طراحان شبکه های توزیع میتوانندنقش بسزائی در پیشگیری از وقوع حوادث در بخش خصوصی داشته باشند و این امربا تکیه بر اطلاعات فنی و بازدیدهای مکرر ناظرین میتواند محقق گرددبا عنایت به اینکه سیاست شرکتهای توزیع بسمت برونسپاری کارها به بخش خصوصیو پررنگ نمودن نظارت بر این بخش میباشد , متاسفانه ادارات مهندسی و نظارتهم از کمبود نیرو رنج برده و این امر مضافاً با گسترش فزاینده ی شهرهاپررنگتر میگردد.لذا جهت افزایش بهره وری نیروهای فعلی موارد ذیل در راستایکاهش حوادث احتمالی پیشنهاد میگرد

د 2_2_1.در بخش طراحی در تهیه شرح فنی کتابچه پروژه , راهنماییهای مناسب درخصوص خطرات احتمالی شبکه های توزیع و رعایت نکات ایمنی لحاظ گردد در تهیهشرح فنی پروژه , خطوط برقدار مشحص گردد در شرح فنی پروزه لزوم همراه داشتندوعدد اتصال زمین توسط پیمانکار در صورت درخواست خاموشی قید گردد. در شرحفنی پروژه مشخص گردد کلیه شبکه های موجود برقدار تلقی گردد طراح میبایستدر ابتدای تهیه طرح استعلامهای مورد نیاز از ارگانهای خدماتی تهیه نمایدعلائمی جهت هشدار ایمنی به مجری , در طرح تهیه و در نقشه لحاظ گردد در ریزلوازم پروژه کالاهای هشدار دهنده همچون نوار اعلام خطر برآورد گردد تعدادخاموشیهای مورد نیاز طرح دقیقاً برآورد و لحاظ گردد مقدار حریم خطوط فشارمتوسط و فشارضعیف و تاسیسات دستگاههای خدماتی همچون آب و گاز در تهیهطرحها رعایت گردیده و در صورت عدم امکان رعایت حریم با مدیریت مربوطهمکاتبه گردد. شرایط محیطی و بومی در تهیه طرحها لحاظ گردیده و درصورت نیازبه شاخه زنی مقدار هزاین مرتبط در ریزهزاین پروژه برآورد گردد در تهیهپروژههای نقاط مختلف در محلهایی که امکان نصب تیر وجود ندارد از جعبه هایپلیمری استفاده گردد در طرحهای تهیه شده نقاط مانور دقیقاً مشخص و به مجریگوشزد گردد عدم آیند ه نگری طراح , میتواند زمینه ساز دوباره کاری و اطاله وقت پیمانکار گردد پراکندگی طرحهای توسعه شبکه و از سویی عدم اطلاعپیمانکار از جغرافیای منطقه میتواند موجبات سردرگمی و زیان دهی پیمانکارگردد با انجام هماهنگی با اتفاقات از تحویل خاموشی به گروههایی که , باتوجه به نظر استاد کار اتفاقات توانایی انجام عملیات محوله را , در مدتزمان درخواست شده ندارند, ممانعت گردد

2_2_2.در بخش نظارت قبل از اجرای طرح در خصوص مراحل نظارتی و نحوه اجرایطرح پیمانکار , توجیه گردد در زمان پیکتاژ مجدداً طرح را از نظر اجرائیبررسی و توصیه های لازم به پیمانکار گوشزد گردد ناظر پیمانکار را موظفنماید در صورت برخورد با هرگونه موردی که از دیدطراح پنهان مانده با طراحو ناظر هماهنگ نماید ناظر با مشاهده هر گونه نقض موارد ایمنی , موضوع راکتباً به پیمانکار ابلاغ نموده و در صورت تکرار مطابق ضوابط شرکت و مفادقرارداد برخورد نماید ناظر سعی نماید بازدیدها و سرکشیهای مداومی از محلکار گروه اجرایی صورت دهد برخورد سلیقه ای با طرح موجبات دوباره کاری وزیان دهی پیمانکاران را فراهم میآورد 2_3.نقش مسئولین ایمنی شرکتهای توزیع در پیشگیری از حوادثاعتلای جایگاه مسئولین ایمنی بعنوان متولیان نظارت بر رعایت نکات ایمنی وکنترل ضایعات در سطح شرکت های توزیع میتواند سهم بسزائی در افزایش ایمنیبخش خصوصی , ایفاء نماید . متاسفانه علیرغم دیدگاه مثبت شرکتهای توزیع در افزایش تعداد پرسنل ایمنی , تاکنون اقدامی مثبت انجام نگرفته است , لذا با افزایش هر روزه پیمانکارانفعال در سطح شرکت پیشهاد میگردد پست مسئول ایمنی در بخش پیمانکاری ایجاد وحتی الامکان در سطح امورها در اداره